تاریخچه و حوزه‌های فعالیت سازمان شانگهای/عضویت دائم ایران در دست بررسی است

گروه سیاسی: نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای، روز پنجشنبه در تاشکند ازبکستان برگزار شد؛ یکی از حواشی این نشست تصمیم گیری اعضا برای تبدیل عضویت ایران از عضو ناظر به عضو دائم بود.

برخی رسانه‌های منطقه‌ای که سابقه شان نشان داده رویکرد و موضع مثبت و یا بی‌طرفی در قبال جمهوری اسلامی ایران ندارند، روز جمعه طی یک خبرسازی مدعی شدند، اعضای تاثیرگذار سازمان شانگهای با عضویت دائم ایران در این سازمان مخالفت کرده اند، آن‌ها حتی مدعی شدند ظریف وزیر امور خارجه کشورمان، به نشانه اعتراض این نشست را ترک کرده است، حال آنکه بعدا مشخص شد موضوع درخواست ایران برای عضویت دائم در سازمان شانگهای توسط کمیته ای در این سازمان در حال بررسی است و علت ترک نشست توسط وزیرخارجه کشورمان هم صرفا اقامه نماز بوده است.

همچنین ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در جریان برگزاری نشست سران سازمان همکاری شانگهای، طی سخنانی اظهار کرد: "ما معتقدیم که پس از حل مشکل برنامه هسته‌ای ایران و لغو تحریم‌های سازمان ملل متحد هیچ گونه مانعی برای پذیرش درخواست ایران باقی نمانده است".

پوتین همچنین این را هم گفت که "ایران از مدت‌ها پیش به عنوان ناظر  در سازمان شانگهای مشارکتی فعال داشته است".  

اما در ادامه نگاهی خواهیم داشت به تاریخچه، نحوه و حوزه فعالیت سازمان همکاری‌های شانگهای:

سازمان همکاری‌های شانگهای در سال 2001 میلادی راه اندازی شد. این سازمان شش عضو ثابت و پنج عضو ناظر دارد و توسعه یافته سازمان شانگهای پنج (Shanghai Five) است که در26 آوریل سال 1996 میلادی بعد از امضای تعهد نامه امنیت نظامی مرزها توسط پنج کشور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان راه اندازی شده بود.

 در 24 آوریل سال 1997 میلادی این کشورها معاهده دیگری را با یکدیگر در مسکو امضا کردند که سبب کاهش نظامیان در مرزهای منطقه می شد.

 جلسات سالانه اعضای این گروه در سالهای 1998 تا 2000 میلای به ترتیب در کشورهای قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان برگزار شد.

 در سال 2001 میلادی، چین دوباره میزبان اعضای این سازمان بود. در این اجلاس ازبکستان به عضویت سازمان درآمد و سازمان شانگهای پنج به شانگهای شش تبدیل شد تا اینکه در 15 ژوین سال 2001 میلادی بیانیه تشکیل سازمان همکارهای شانگهای توسط این شش کشور امضا شد و سازمان مذکور سازمان همکاری های شانگهای (Shanghai cooperation organization) یا به صورت خلاصه SCO  نام گرفت.

نقش سازمانSCO

اعضای ثابت و ناظر سازمان همکاریهای شانگهای سازنده یکی از بزرگترین قدرت های اقتصادی و نظامی جهان هستند. این کشورها بزرگترین تولید کنندگان و مصرف کنندگان انرژی را در تشکیل می دهند و 25 درصد از مساحت کره زمین را به خود اختصاص داده اند.

 بسیاری از ناظران سازمانهای بین المللی، سازمان همکاریهای شانگهای را سازمانی برای مقابله با ناتو می دانند و بر این باورند دلیل اصلی شکل گیری این سازمان مقابله با مداخله احتمالی آمریکا در کشورهای بزرگی چون چین و روسیه یا ایجاد درگیری نظامی در منطقه است.

فعالیت‌های سازمان SCO

اصلی ترین هدف شکل گیری این سازمان، همکاری‌های امنیتی در کشورهای آسیای مرکزی بود. در این سازمان مبارزه با تروریسم و افراط گرایی در کنار جدایی طلبی، شعاری مهم بود. سپس همکاری برای مقاومت در برابر جرائم مواد مخدر و قاچاق آن در مرزهای کشورهای آسیای مرکزی نیز به فعالیتهای این سازمان اضافه شد.
 
اعضای این سازمان در طی سالهای فعالیتشان پیمان‌های امنیتی و نظامی زیادی را با یکدیگر امضا کردند که به موجب آن در مقابله با تنش‌های نظامی هر یک از اعضا با هم همکاری می کنند. همکاری‌های اقتصادی یکی دیگر از حوزه های فعالیت این سازمان است.

 در روز بیست و سوم سپتامبر سال 2003 میلادی توافق نامه ای بین اعضای این سازمان برای توسعه همکاری‌های اقتصادی امضا شد. در این اجلاس، ون جیابایو، رئیس جمهور چین، یکی از اهداف مهم سازمان را ایجاد منطقه آزاد تجاری اعلام کرد که به ورود و خروج کاراتر کالاها به کشورهای عضو این سازمان کمک می‌کند.

 یک سال بعد، یعنی در روز 23 سپتامبر سال 2004 میلادی، توافق نامه جدیدی که در بر گیرنده 100 فعالیت و طرح خاص بود توسط کشورهای عضو این سازمان امضا شد و حوزه عملکرد اعضا در توسعه فعالیت‌های اقتصادی را دقیق تر تعریف کرد.

 در جلسه بعدی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای که در مسکو برگزار شده بود اجرای پروژه های مشترک در حوزه انرژی نیز مورد توافق قرار گرفت.

 در روز 26 اکتبر سال 2005 میلادی کشورهای عضو این سازمان توافق نامه ای با یکدیگر امضا کردند تا به موجب آن در بخش نفت و گاز و پروژه های انرژی با هم همکاری داشته باشند. اکتشاف و استخراج حوزه های هیدروکربنی جدید و استفاده مشترک از منابع آبی از دیگر مفاد این توافق نامه بود.

 همچنین ایجاد کنسول بین بانکی سازمان همکاری‌های اقتصادی یکی دیگر از فعالیت‌های اقتصادی این سازمان بود که اولین جلسه رسمی آن در روزهای 21 و 22 فوریه سال 2006 میلادی در پکن برگزار شد.

 سومین بخش از همکاری‌های کشورهای عضو سازمان در بخش فرهنگی است. طبق گزارشهای موجود در روز 12 اوریل سال 2002 میلادی وزرای فرهنگ کشورهای عضو سازمان همکاری های شانگهای جلسه ای تشکیل دادند و تفاهم نامه ای را با یکدیگر امضا کردند.