گشتی در شاه‌عبدالعظیم(ع)، عطر خوب سنّت

به گزارش گروه فضای مجازی ، بارها از دوستان، فامیل، همسایه و همه همه شنیده ایم که آرزوی اقامت و زندگی در تهران را دارند!شاید از خود پرسیده باشید تهران چه چیزی دارد و این همه اشتیاق از کجا می آید؟


در سلسله گزارش های تهران شناسی سعی در نشان دادن آن روی سکه شهر تهران دارد و هر روز یک جاذبه شهر تهران اعم از تاریخی ، فرهنگی ، هنری و .. را با هم می بینیم و می خوانیم.

آرامگاه شاه‌عبدالعظیم (ع)

آرامگاه شاه‌عبدالعظیم (ع) (یا عامیانه آن، (شابدلعظیم) در مجموعه آرامگاه‌های نوادگان حسن بن علی (ع)  است. این آرامگاه با آرامگاه حمزه (ع)و طاهر(ع) یکی از مشهورترین زیارتگاه‌های شیعیان ایران بوده و مربوط به دوره ایلخانی، دوره صفوی، دوره قاجار است. این اثر در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با شمارهٔ ثبت ۴۰۶ به‌عنوان یکی ازآثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

نسب عبدالعظیم(ع)

احمد بن علی (ع) نجاشی (یکی از بزرگان علم رجال)، دربارهٔ نسب وی می‌نویسد: هنگامی که جنازه او را برای غسل برهنه می‌کردند، در جیب لباس وی نوشته‌ای یافت شد که در آن، نسبش، این گونه نوشته شده بود: من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی طالب (ع) هستم.  براساس این نسخه از رجال النجاشی، در نسب ایشان، میان وی و امام حسن (ع)، پنج نفر واسطه وجود دارد؛ لیکن در نسخه‌های معتبر این کتاب، میان «زید» - یعنی جدّ سوّم ایشان – و حسن بن علی(ع) ، شخص دیگری واسطه نیست؛ بنابراین، نیاکان عبدالعظیم (ع) به ترتیب، عبارت اند از:

1. عبدالله بن علی (ع): پدر عبدالعظیم(ع)، «عبدالله»(ع) نام داشت و مادرش، «فاطمه»(ع) دختر عقبة بن قیس بود. عبدالله، در زمان حیات جدّش «حسن بن زید» زاده شد و چون پیش از زایشش، پدرش «علی»(ع) در زندان درگذشت، جدّش سرپرستی او را به عهده گرفت.
2. علی بن حسن(ع): نام جدّ نخست عبدالعظیم(ع)، «علی»(ع) و لقب او «سدید»است. وی همراه پسر عمویش عبدالله محض و گروهی دیگر از سادات حسینی، در دوران خلافت منصور بر ضدّ عبّاسیان قیام کرد. جمعی از آنان و از جمله وی، دستگیر و به بغداد منتقل شدند. او پس از مدّتی در زندان وفات یافت.
   
3. حسن بن زید:جدّ دوّم عبدالعظیم(ع)، «حسن» نام داشت. وی تنها فرزند پسر زید بود که از بزرگان عصر خودش به شمار می‌رفت و در بین بنی هاشم، به بخشش، کرَم، سخاوت و خدمت به نیازمندان، شهرت داشته است. وی از سوی منصور خلیفه عبّاسی به ولایت مدینه گمارده شد؛ ولی پس از مدّتی، مورد خشم او قرار گرفت و به زندان افتاد و در سال ۱۶۸ ق، در هشتاد سالگی از دنیا رفت.
4. زید فرزند ( حسن پسر علی بن ابیطالب (ع)): جدّ سوّم عبدالعظیم (ع)، زید فرزند بزرگ امام حسن است. ایشان سرپرست اوقاف پیامبر اسلام (ص) بوده و به بزرگواری، پرهیزکاری و نیکوکاری توصیف گردیده است. شاعران، او را ستوده و مردم از هر سو به وی روی می‌آورده‌اند. وی در یکصد سالگی، چشم از جهان فروبست و در زمینی به نام «حاجز» در نزدیکی مدینه دفن گردید.

بنای نخستین شاه عبدالعظیم (ع) در قرن سوم هجری قمری تعمیر شد

بنای نخستین این آرامگاه را محمد پسر زید داعی علوی در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری برابر با با قرن نهم میلادی تعمیر اساسی کرد. در گاه اصلی ورودی آن که در شمال آرامگاه قرار دارد به فرمان پادشاهان خان بویه  و سپس با تلاش محمد الملک قمی ساخته شد.

بنای آرامگاه در بخش پایین چهارگوشی است که هر سوی آن حدود هشت متر است. در بالا مانند همه بناهای سلجوقی برفراز چهارگوشه حرم چهار گوشوار یعنی چهار طاق مورب بنا کرده‌اند و بالاتر از آن یک هشت ضلعی و بر روی آن یک شانزده‌ضلعی ساخته‌اند. روی این شانزده‌ ضلعی، گنبد اصلی حرم ساخته شده است.

تمام بناهای سلجوقی از درون آیینه کاری شده است.

تعمیر و تغییرات اصلی این بخش در زمان شاه طهماسب صفوی انجام گرفته است. صحن‌ها و ایوان از آثار دوره صفوی می‌باشد. در دوره قاجار تعمیرات و اضافات بسیاری صورت گرفت. پوشش زرین گنبد به فرمان ناصرالدین شاه در سال ۱۲۷۰ هجری قمری برابر با ۱۸۳۵ میلادی انجام گرفته است.

آثار تاریخی شاه عبدالعظیم (ع) به شرح ذیل است

تاریخ ساخت صندوق داخل آرامگاه عبدالعظیم (ع) 725هجری قمری برابر با ۱۳۳۵ میلادی است.

تاریخ ساخت درب بزرگ چوبی بین رواق شمالی و مسجد زنانه ۹۰۴ هجری قمری (برابر با ۱۴۹۸ میلادی) و به سبک دوره تیموری است.

بسیاری از نامداران ایران در کنار آرامگاه و رواق‌های اطراف شاه عبدالعظیم (ع) به خاک سپرده شدند

بسیاری از نامداران ایران در کنار آرامگاه و رواق‌های اطراف، عمدتاً در باغ طوطی به خاک سپرده شده‌اند. ازجمله: ناصرالدین شاه قاجار (که پس از پیروزی انقلاب اسلامی تخریب گشت)، آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی، ملا علی کنی، محمد قزوینی، عباس اقبال آشتیانی، شیخ محمد خیابانی، ستارخان، محمد تقی فلسفی و برخی حکام اردلان که از وابستگان پادشاهان قاجار بودند نیز در صحن آرمیده‌اند.

در دوره پهلوی آرامگاهی در جوار این آستان برای رضا شاه پهلوی تدارک دیده شد که به تدریج بسیاری از وابستگان این خاندان در آنجا به خاک سپرده شدند. از جمله:علیرضا پهلوی،سلیمان بهبودی، سپهبد فضل الله زاهدی، ارتشبدمحمد خاتم،حسن علی منصور. این آرامگاه پس از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ به همراه آرامگاه پنجاه تن از وابستگان رژیم گذشته توسط گروهی به سردستگی صادق خلخالی ویران شد.

عبدالعظیم از ترس خشم خلیفه وقت فرار کرده و به ری وارد می‌شود و در سرداب خانه یکی از شیعیان آن شهر به زندگی پنهانی روی می‌آورد. او روزها روزه می‌گرفت و شب‌ها به نماز می‌ایستاد. گاهی پنهانی از خانه بیرون می‌آمد و قبری را که اکنون روبروی آرامگاهش است زیارت می‌کرد.

پس از مدتی عبدالعظیم (ع) بیمار می‌شود و چندی بعد درمی‌گذرد.

هنگامی که خواستند او را غسل بدهند کاغذی را در پیراهنش می‌یابند که او خود و پدرانش را نام می‌برد: من ابوالقاسم پسر عبدالله (ع) پسر علی (ع) پسر حسن پسر زید پسر حسن (ع) پسر علی بن ابیطالب (ع) هستم.

در آثار علمای شيعه نيز، تعريف ها و ستايش های عظيمی درباره او به چشم مي خورد، آنان از او به عنوان عابد، زاهد، پرهيزكار، ثقه، دارای اعتقاد نيك و صفای باطن و به عنوان محدّثی عالي مقام و بزرگ ياد كرده اند؛ در روايات متعدّدی نيز براي زيارت حضرت عبدالعظيم عليه السّلام ، ثوابی همچون ثواب زيارت حضرت سيّد الشهدا، امام حسين عليه السّلام بيان شده است.

از جاذبه های تاریخی و مذهبی کشورامامزاده شاه عبدالعظیم است که در شهر ری در جنوب استان تهران واقع شده است.

عبدالعظیم (ع) از دانشمندان شیعه و از چهره های محبوب و مورد اعتماد نزد اهل بیت بوده است. نسب ایشان که بین مردم دارای تقدس و احترام ویژه ای است با واسطه و با چهار پشت به امام حسن مجتبی(ع) می رسد. علاوه بر آرامگاه مقدس امامزاده شاه عبدالعظیم(ع)، امامزاده طاهر و امامزاده حمزه نیز جز این مجموعه است. این مجموعه جدا از جنبه مذهبی از حیث تاریخی نیز قابل توجه است. از آثار تاریخی مجموعه ی عبدالعظیم(ع) سر در دوران سلجوقی و صندوقی از چوب عود، فوفل و گردو و کتیبه هایی به خط نسخ و ثلث می باشد. این امامزاده دارای چندین صحن و ایوان است که مهم ترین آن ایوان آستانه است. ایوانی وسیع که در شمال حرم مطهر واقع شده است.
از دیگر زیبایی های مجموعه عبدالعظیم (ع) محراب مسجد است که در غرب حرم قرار دارد. این محراب به وسیله ی کاشی های معرق و رنگارنگ پوشیده شده است. سقف گنبد حرم نیز دارای کاشی کاری ها و نقش و نگارهای زیباست که به آیات قرآن و احادیث مزین گشته است. پوششی طلایی و زرین در دوران ناصری بر زیبایی گنبد افزوده است. نشستن زیر این گنبد طلایی و لمس ضریح فلزی و زیبای آن آرامش غیرقابل وصفی به آدمی می دهد و همچون سایر اماکن مذهبی باعث شادی روح  و قلب می شود.

بازار تاریخی ری از جمله آثار دوره صفویه است
بازار تاریخی ری در شمال بقعه حضرت عبدالعظیم(ع) قرار دارد.این بازار متشکل از دو راسته بازار است که در محل تلاقی خود تشکیل یک چهار سوق را می‌دهد. بازار ری دارای ساختاری متشکل از آجر، خشت و گل است.

/انتهای پیام/
: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.