در ایام نوروز به کدام نقطه از ایران سفر کنیم؟

به گزارش گروه اقتصاد ،  شهرستان مرزی تایباد یکی از شهرستان‌های تاریخی استان خراسان رضوی است که در‌ گذشته «مغول‌آباد»، «باخرز»، «طيبات»، «‌طايباذ»، «تائی‌آباد»، «تايب‌آباد»، «تاياباد»، «تاياباذ» نیز خوانده می‌شد.
 
نام نخستين اين شهر »مغول آباد» بوده زیرا مغولان اوايل سده ۷ هـ . ق هنگام ورود به اين ناحيه، آن را به نام خود خواندند اما بعدها اين محل، در اثر شيوع طاعون خالی از سكنه و ويران گرديد.
 
سال ها بعد، بار ديگر مردم در آن جا ساكن شده شهر را آباد کردند. نام «طيبات» به سبب سکونت شمار زيادی از عالمان، عارفان و مردان پاك ‌از جمله شيخ زين الدين در اين شهر به آن اتلاق شده است.
 
مردم محل بر اين باورند كه در شهر تايباد و پيرامون آن، بادی می‌وزد، كه مدت وزش آن در يك شبانه روز تنها دوازده ساعت است، يعنی نيمی از يك شبانه روز که آن «تای» می‌نامند از اين رو به اين شهر «تای‌ باد» گفته‌اند.
 
ناحيه تايباد يا همان ناحيه باخرز، در دوران پيش از تاريخ و هم چنين در دوران‌های گوناگون پادشاهی ايرانيان، وجود داشته زير نظر شاهان ايرانی، چون هخامنشيان و اشكانيان و پس از آن ساسانيان اداره می‌شد.
 
 پس از لشكركشی مسلمانان، اين ناحيه در ۳۱ هـ . ق، به تصرف عرب ها در آمد، و پس از آن طاهريان، صفاريان و سپس سامانيان، بر خراسان، از جمله تايباد چيره شدند.
 
 تايباد در سده ۶ هـ . ق دستخوش تاخت و تاز غزان قرار گرفت، و در آغاز سده ۷ هـ . ق، گرفتار حمله خانمانسوز مغول گرديد،‌ سپس تيمورلنگ، مردم اين ديار را به خاك و خون كشيد، با همه اين بلاها، ديری نپاييد كه بر ويرانه های خاك اين سرزمين بار ديگر بناها برافراشته شد و آبادانی گذشته را اندك اندك باز يافت، و در سده ۱۳ هـ . ق، به اوج خود رسيد.
 
مزار مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی
 
مهمترین شاخص تاریخی شهر تایباد ایوانی است رفیع مزین به کاشی‌کاری و کتیبه های زیبا که امروزه در کنار گورستان قدیمی شهر در خیابان مولانای غربی واقع است و موید ارادت و توجه به شخصیت عرفانی مولانا زین‌الدین ابوبکر تایبادی است، وی از مشایخ صوفیه و ازجمله عرفای سده هشتم هجری است.
 
مدفن مولانا زین الدین ابوبکر در میان محوطه این مجموعه تاریخی قرار دارد که درخت پسته کهنسالی سایه‌های خود را بر روی آن افکنده است. در مجاورت آن نیز مسجد و ایوانی زیبا به انضمام دو حجره دو طرفه در طرفین و با فضای داخلی به صورت شاهنشین صلابت خاصی را به این مجموعه بخشیده است.
 
در مجاورت آرامگاه مسجد یا گنبد خانه، ایوانی زیبا با طاق آهنگ، و دو حجره دو اشكوبه در طرفین به پاس حرمت آن صوفی زاهد ساخته شده است.
 
كتیبه ایوان بنا به خط ثلث كه از جمله نفایس هنری است شامل یازده آیه اول از سوره مباركه « كهف» است و كاتب آن « جلال الدین بن محمد بن جعفر » می باشد. همچنین در بخش فوقانی این كتیبه عبارت « الملك لله » به خط كوفی تكرار شده است.
 
علاوه بر آن اطراف صحن مزار،مشتمل بر ایوانچه هایی است كه فضای خاصی را برای این مكان فراهم آورده است. در مدخل ورودی به مزار، آب انبار آجری و جود دارد كه ساختار معماری آن بدون پا شیر است.
 
 بنای واقع در میانه گورستان مجاور شامل ایوان، گنبدخانه، ایوانچه و مقبره جلوی آن نیز منتسب به پدر حضرت «مولانا زین‌الدین ابوبكر تایبادی» است.
 
به استناد كتیبه موجود، كار ساختمان بنای مزار مولانا در سال ۸۴۸ ه.ق مقارن با زمامداری شاهرخ پسر تیمور به پایان رسیده و به دستور «غیاث‌الدین پیر احمد خوافی» وزیر با درایت وی بوده است.
 
معماران بنا نیز بزرگ‌ترین معماران ایران درآن دوران برادران غیاث‌الدین و قوام‌الدین شیرازی بوده‌اند. هرچند این مجموعه موقوفه بوده و براساس قانون اداره میراث فرهنگی تنها وظیفه نظارت و مشارکت در تعمیرات این مجموعه را بر عهده دارد اما این مجموعه از اوایل دهه ۵۰ شمسی توسط اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی نگهداری – مرمت و استحکام بخشی شده که در سال ۹۴ نیز این اقدامات با اعتبار ۹۰۰ میلیون ریال انجام شده است.
 
رباط عباس آباد
 
رباط عباس آباد در میانه دشتی وسیع به فاصله ۳۰كیلومتری شمال غربی شهر تایباد و بر كناره راه تایباد به تربت جام واقع شده است.
 
این بنا در زمان آبادانی و رونق خود از جمله كاروانسراهای معتبر خراسان محسوب می‌گردید كه به دلیل فضا های متعدد و دارا بودن امكانات رفاهی از اهمیت خاصی برخوردار  بوده و در سفرنامه ها و متون تاریخی از آن یاد شده است.
 
طرفین ورودی رباط مزین به قابچه است و وجود عنصر دفاعی بنام «سنگ انداز» در بخش فوقانی سر در حاكی از امنیت این بنا است.
 
رباط عباس آباد مشتمل بر دو حیاط است و بر پیرامون آنها،ایوان، ایوانچه، اتاقك ها و آب انبار وجود دارد كه آب آن از قنات و باران تامین می شده است.
 
شواهد معماری بنا نشان می‌دهد بخش مسكونی و قسمتی كه برای احشام در نظر گرفته شده از یكدیگر جدا بوده است.
 
همچنین بخش مسكونی دارای نقشه ای چهار ایوانی بوده و اتاقك‌های آن به اندازه‌های متفاوت ساخته شده است.
 
فضا های داخلی اتاقك‌ها بسیار ساده و منحصر به طاقچه و طاق‌نما می‌باشد و پوشش سقف آن نیز به‌صورت چهار ترك ایجاد شده است.
 
 تعدادی از اتاق ها به وسیله درگاه با هم ارتباط داشته و پنجره های كوچكی برای تامین نور فضای داخلی در آنها تعبیه شده است. این  رباط از یادگاری های معماری دوره صفویه است.
 
شهر تاریخی مالین
 
تپه های مشرف بر شهر باخرز واقع در ۵۰ کیلومتری شمال غربی تایباد حکایتگر وجود شهری بزرگ، آباد و پر رونق در صدر اسلام است.
 
این مکان که روزگاری به شهر مالین مشهور بود در داخل حصاری دایره شکل قرار داشته و محل کهندژ آن امروزه به صورت تپه‌ای مرتفع دیده می‌شود.
 
بنا بر منابع و متون کهن مالین روزگاری کرسی باخرز قدیم و در سده چهارم هجری شهری آباد بود و غله و پارچه فراوان از آن ناحیه صادر می‌شد. این شهر در اوایل سده هفتم هجری ۱۶۰ آبادی داشته است.
 
میل كرات راهنمای مسافران و کاروانیان
 
میل تاریخی موسوم به كرات بر بالای تپه ای نسبتا بلند در كنار روستایی به همین نام در ۱۵ كیلومتری جنوب غربی تایباد در روستای کرات و در مجاورت جاده تایباد به خواف قرار دارد.
 
این بنا مشابه مناره ها یا میل های دیگر در سراسر کشور حكم راهنمای مسافران و كاروانیان را در نزدیكی آبادی داشته، بنایی است آجری با  ساقه ای به ارتفاع ۲۵ متر  دارای ساختاری دو قسمتی كه نمای ظاهری آن در بخش تحتانی ( پایه میل ) با بلندی ۱۵ متر بصورت هشت ضلعی و بخش فوقانی آن استوانه ای است.
 
در بخش انتهایی ساقه هشت ضلعی بقایایی از تزئینات موسوم به « شرفه » نیز به چشم می خورد. همچنین در بخش میانی بنا كتیبه ای به خط كوفی در نواری عریض اطراف میل را فرا گرفته كه متاسفانه بر اثر عوامل طبیعی به شدت آسیب دیده است.
 
بخشی از تزئینات آن نیز گره چینی های آجری است كه زیبایی خاصی به بنای میل بخشیده است. ظاهراً این بنا از وضعیت قائم خارج بوده و قدری كج به نظر می رسد.علاوه بر آن در ضلع جنوب غربی میل، در گاهی است كه محل دسترسی و ارتباطی به شرفه بوده است. میل تاریخی كرات اسلوب معماری دوره سلجوقی را به همراه دارد.
 
بنای مزار شاهزاده قاسم   
 
این بنا در شهر مشهدریزه و در ضلع جنوبی قبرستان قدیمی قرار دارد كه به مزار شاهزاده قاسم معروف است.
 
اهالی بر این باورند مقبره مزبور متعلق به« قاسم بن محمد بن ابوبكر ابی قحافه » و پدر « ام فروه» از شخصیت‌های تاریخ اسلام است.
 
 بنای مزبور مشتمل بر اتاق هایی پیرامون یك فضای مركزی است كه در آن هشت محل چله خانه تعبیه شده است . بنای مزار متعلق به دورة صفویه است.
 
آب انبار مشهد ریزه
 
این بنا به فاصله كمی از آرامگاه شاهزاده قاسم مشهدریزه ودر حاشیه خیابان اصلی شهر واقع شده كه ساختار معماری آن بدون پاشیر بوده و متشكل از سردر، پلكان منتهی به مخزن و پوشش گنبدی می باشد . مخزن این آب انبار در گذشته توسط آب قنات پر می شده است  و بنای مزبور متعلق به دوره صفویه است.
 
موزه مردم شناسی تایباد   
 
رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان تایباد می گوید: موزه مردم شناسی به عنوان پلی برای آشنائی نسل‌های جدید با گذشته تاریخی و نیز آداب و رسوم ، شیوه زندگی گذشتگان ، نحوه امرار معاش، فولكلر ،باورها ، عقاید مذهبی و ... همواره از اتفاقات مهم فرهنگی هر منطقه است .
 
مجید حسینی به مهر گفت: موزه مردم شناسی تایبادی در تیرماه سال ۱۳۸۷ افتتاح شده است.  
 
وی ادامه داد: ساختمان این موزه عبارت از حمام قدیمی است كه تحت مالكیت شهرداری تایباد بوده و در حال حاضر مکان اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و موزه مردم شناسی و مركز آموزش صنایع دستی و همچنین نگارخانه و نمایشگاه آثار هنری هنرمندان شهرستان است.
 
وی بیان کرد: ساختمان موزه به شكل دایره‌ای بوده كه هر اتاق، به موضوعی خاص از مردم شناسی شهرستان تایباد نظیر؛ فرت بافی، فضای خانه‌های سنتی در زمستان،  قالی‌بافی و گلیم بافی، عطاری ، آهنگری، محصولات كشاورزی و خرمن كوبی، غرفه عشایر و زندگی دامداری آنها، ویترین‌های نمایشی جهت نمایش ابزارالات مختلف مردم‌شناسی اختصاص یافته است.
 
مناطق تفریحی و گردشگری تایباد
 
روستای پُشته طبیعت بكر و كوهستانی و شكل معماری روستا كه در دامنه كوه قرار گرفته و خانه های روستایی که به صورت پلكانی از دامنه كوه به سمت قله كوه ساخته شده‌اند، مهمترین جاذبه گردشگری روستا را بوجود آورده اند.
 
هوای مطبوع كوهستانی و آب مناسب و باغات میوه و سرسبزی منطقه می‌تواند باعث جذب هر رهگذری گردد.
 
وجود آثار تاریخی در روستاهای مسیر عبوری كرات، كوه‌آباد و آبقه و مناظر طبیعی آنها می‌تواند پکیج سفر خوب و كاملی را برای بازدید كنندگان رقم بزند و پشته آخرین ایستگاه این منطقه كوهستانی باشد.   
 
روستای آبقه
 
وجود آثار تاریخی از جمله آب انبار، قلعه آبقه، مقبره شیخ ابو اسحاق، قلعه كهنه نادری، زیارتگاه آبقه، حمام قدیمی آبقه و محوطه تاریخی آسباد در این روستا و چشم‌انداز مناظر طبیعی و منطقه كوهستانی آن باعث می شود این روستا نیز جزء مناطق گردشگری شهرستان معرفی شود.
 
آبقه دارای آب مناسب و هوای دلپذیر كوهستانی و مناظر سبز است.
 
روستای حسینی
 
باغات فراوان میوه، وجود آسیاب های آبی تاریخی و واقع شدن این روستا در بین جاده و كوه اهمیت آنرا چند برابر كرده و بر زیبایی آن افزوده است.
 
همچنین این روستا كه در مسیر منطقة گردشگری سد و تنگل استای قرار گرفته، می تواند توقفگاهی دیگر برای گردشگران عبوری باشد.
 
روستای كرات
 
این روستا به واسطه داشتن چند اثر تاریخی مهم و با اهمیت نظیر میل كرات و همچنین واقع شدن دره‌ها و مناظر طبیعی و كوهستانی سرسبز و زیبا نظیر دره و منطقه گردشگری بند كرات  و نیز جاده مواصلاتی تایباد به خواف منطقه ای محبوب برای گردشگران به خصوص در فصل بهار است.