نبض بازار شب عید در انحصار دستفروشان/ مافیایی که برای پیاده‌روها نرخ تعیین می‌کند

به گزارش خبرنگار گروه جامعه ،ساعت از 5 بعد از ظهر گذشته است. بسیاری از کارمندان از محل  کار خود خارج شده و به نیت خرید، راهی خیابان شده اند. چهارراه ولی عصر (عج) هم شلوغ تر از روزهای عادی سال است و زیرگذر تازه طراحی شده آن نیز دیگر کفاف این همه جمعیت را نمی دهد. انگار همه در تلاش هستند تا از پله های زیرگذر، خود را به سطح خیابان برسانند و خریدشان را شروع کنند.

سوار بر پله های برقی، خود را به چهارراه ولی عصر می رسانم. غوغایی در خیابان به راه است. یکی فریاد می زند برای سفره عید نوروز سنبل دارد و دیگری اصرار دارد که مردم برای چهارشنبه آخر سال از او بالن بخرند. می گوید: بالن هایش، بالن آرزوهاست و هر که این بالن ها را آتش بزند و به آسمان بفرستد، آرزویش برآورده خواهد شد.

در پیاده روی چهار راه ولی عصر، درست سمتی که به خیابان جمهوری ختم می شود، جای سوزن انداختن نیست. زنی در کنار یک روزنامه فروشی ایستاده و تلاش می کند کفش های یک دستفروش را به پا کند اما آخرین شماره کفش های دستفروش 40 است و شماره پای زن 41. در نهایت هم معامله شان موفقیت آمیز نمی شود و فروشنده با ناراحتی کفش ها را به روی روزنامه ای که از قبل جلوی پایش پهن کرده و کفش ها را با نظمی خاص به روی آنها چیده می گذارد.

کمی آن طرف تر، مادری تلاش می کند در آن شلوغی، پیراهنی را بر تن پسر بچه اش کند. پسر 6 یا 7 ساله به نظر می رسد و انگار به این خاطر که از رنگ پیراهن خوشش نیامده، نمی گذارد مادر دکمه های پیراهن را ببندد. همه سخت در حال خرید هستند و این شاید خاصیت ماه اسفند باشد. 

 با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و در شرایطی که قرار است فصلی تازه از راه رسد، جنب و جوش شهروندان نیز برای تازه شدن، دیدنی است. همه در تکاپو هستند که با خرید حتی چند تکه لباس، به نوعی نونوار شده و به استقبال عید نوروز روند. در این میان اما هستند افرادی که بخواهند از این حس خوب خرید مردم  بهره برده و از این آب گل آلود ماهی بگیرند. اصلی ترین دلیل پر رنگ شدن حضور دستفروشان در کوچه ها و خیابان های شهر نیز در روزهای پایانی ماه اسفند شاید به همین خاطر باشد.

یکی از دستفروشان چهارراه ولی عصر(عج) در مورد اجناس فروشی توسط دستفروشان می گوید:  در این روزها اجناسی به فروش می رود که یک سال  یا بیشتر در ویترین مغازه خاک خورده و اکنون که رنگشان نیز پریده، در بساط ها، به فروش می رسد.

وی که به فروش روسری مشغول است، در این باره  به خبرنگار میزان می گوید: نمی توان منکر این شد که برخی از کالاهای عرضه شده در بساط دستفروشان بنجل است زیرا همه فروشندگان به دنبال این هستند که اجناسشان را به فروش برسانند و من نیز ته بارم را بساط کرده ام.
 
دستفروشی در تهران بهتر از فلافل فروشی در آبادان

این دستفروش که شاگرد یکی از مغازه دارهای بازار رضای تهران است، ادامه داد: روسری هایی را که موفق نشدیم در طول سال در بازار به فروش برسانیم، با تخفیف 30 درصدی در اینجا می فروشیم و خوشبختانه تاکنون نیز استقبال خوبی از روسری هایمان شده است.

در کنار بساط این دستفروش، فرد دیگری اقدام به فروش کیف زنانه می کند. اهل آبادان است و می گوید حال و روز کار در شهرشان خوب نیست.

وقتی از او سوال می کنم آیا برای فروشندگی راهی تهران شده، مکثی می کند و پاسخ می دهد: آمده بودم سری به خاله ام در تهران بزنم. پسرهایش به من پیشنهاد دادند که در دو هفته آخر سال در کار فروشندگی به آنها کمک کنم و در پایان، قول حقوق دو میلیون تومانی را به من دادند. این درآمدی است که برای به دست آوردن آن باید شب های زیادی در گرمای جنوب فلافل می فروختم. معامله خوبی بود و من نیز قبول کردم.
 
زنان دستفروش در خیابان

در کنار تمام مردهایی که نسبت به فروش جنس در پیاده روهای شهر اقدام می کنند، زنانی نیز هستند که نو شدن فصل برایشان معنای چندان خاصی نداشته و باید برای زندگی تلاش کنند. زنی افغان، در خیابان جمهوری کیف ورزشی می فروشد. او می گوید که سال هاست ساکن ایران است و کیف هایش را  پسرش از لب مرز می آورد اما نمی داند کدام مرز. از سودی که با فروش این کیف ها به دست می آورد نیز حرفی نمی زند و تنها گله اش از ماموران شهرداری است که گاهی می آیند و بساطش را جمع می کنند. می گوید هر بار که ماموران به سراغمان می آیند، وسایلمان را با خودشان می برند و این برای یک دستفروش، ضرر بسیار زیادی است.
 
حراج برای مقابله با دستفروشی

تب خرید که بالا می گیرد، فقیر و غنی ندارد. این طور به نظر می رسد که در روزهای پایانی سال همه می خواهند برای خرید از یکدیگر سبقت بگیرند. در این میان، مغازه دارها نیز که می خواهند از غافله فروش اجناس عقب نمانند یا روی شیشه مغازه خود کلمه «حراج» را چسبانده اند یا جلو مغازه شان بساط  پهن کرده اند.

نمونه بارز این اتفاق را می توان به وفور در میدان هفت حوض نارمک دید. این مکان که مورد استقبال ساکنان شرق تهران برای خرید است، در روزهای پایانی سال از همیشه شلوغ تر است. بسیاری از مغازه دارها که می دانند خریداران، این روزها با دیدن دستفروشان و به گمان اینکه شاید جنسی را ارزان تر بخرند استقبالی از اجناسشان نمی کنند، در کنار مغازه ای که هم اجاره آن را می دهند و هم مالیات و عوارض، بساط پهن کرده اند.



فروش مدل  پیراهن بازیگر ترکیه ای

علی فروشنده ای 26 ساله است که مدعی است با چرب زبانی در امر فروش موفق تر از سایر دستفروشان است، اصرار دارد که اجناسش ترکیه ای هستند و برای جلب توجه خریداران، می گوید که پیراهن هایش همان پیراهن هایی است که بازیگر یکی از سریال های تلویزیونی ترکیه برتن می کند. او می گوید: هر سال بخش عمده ای از اجناسمان را در مقابل مغازه بساط می کنیم و با این شیوه، فروشمان نیز بالا می رود.

اجاره پیاده رو از مغازه داران

در این میان اما، هستند کسانی که جلو مغازه دیگران را برای چند روز کرایه کرده اند. یکی از ادکلن فروش هایی که در محله یافت آباد بساط کرده می گوید: در این روزها برخی از مغازه داران، جلو مغازه شان را به دستفروشان اجاره  می دهند و من نیز جلو در یکی از مغازه ها را اجاره  کرده ام. فروشم شبی 500 تا 600 هزار تومان است و در 10 روز آخر سال مجموعا 3 تا 4 میلیون تومان درآمد دارم.

استخدام" داد زن" برای دستفروشی 

برخی از دستفروشانی که نسبت به فروش اجناس خود اقدام می کنند، در این روزها فردی را به عنوان "دادزن" در کنار خود استخدام کرده اند آنها نیز از این بازار استفاده کرده و درآمدی از روزی 20 تا 50 هزار تومان دارند. کار دادن زن ها این است که به تبلیغ جنس صاحب کارشان پرداخته و توجه خریداران را به اجناس جلب می کنند.

با وجود تمام قول هایی که پیش از این از سوی مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهری شهرداری تهران و رضا قدیمی، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری تهران مبنی بر کاهش دستفروشان و ساماندهی آنها در روزهای پایانی سال داده شده بود، این روزها معابری در شهر دیده می شود که راه رفتن در آنها به دلیل بساط گسترانی دستفروشان امکان پذیر نیست.

نظر پلیس در مورد دستفروشان چیست

در حال حاضر بحث ساماندهی دستفروشان موضوعی است که بسیاری از مسوولان از جمله مسوولان پلیس، تاکید ویژه ای به آن دارند.

سردار ساجدی‌نیا، رئیس پلیس تهران در پاسخ به سوالی درباره همکاری پلیس و شهرداری در برخورد با دستفروشان می گوید: پلیس در طول دو ماه گذشته همکاری خوبی با شهرداری تهران برای برخورد با دستفروشان و جمع‌آوری آنان داشته و در بسیاری از نقاط و اطراف بازار نیز این اتفاق به خوبی رخ داده است. در حال حاضر 50 نقطه برای دستفروشان در نظر گرفته شده که در آنها مستقر می شوند.

وی در مورد درگیری پیش آمده میان کسبه و دستفروشان در محدوده جمهوری می افزاید: تعدادی از کسبه و مغازه‌داران این منطقه به فعالیت دستفروشان اعتراض داشتند اما موضوع حادی نبود و با حضور به موقع پلیس و گفت‌وگو با طرف، این موضوع حل و فصل شد. شب گذشته نیز با هماهنگی عوامل شهرداری، پارک دانشجو برای استقرار این دستفروشان در نظر گرفته شد و قرار شد آنها طی روزهای باقیمانده سال را در پارک دانشجو مستقر شوند.

ما کار میکنم دستفروش ها سود می کنند

در شرایطی که دستفروشان از خرید مردم راضی هستند، اکثر مغازه دارها از شرایط پیش آمده به شدت ناراضی بوده و اعلام می کنند که به دلیل برخورد نشدن با پدیده دستفروشی، کار و کاسبی شان در روزهای آخر سال به شدت کساد است.
 
یکی از مغازه دارهای منطقه پیروزی در این رابطه می گوید: همه امیدمان در طول یک سال رسیدن ماه اسفند است اما اکنون به دلیل تعدد دستفروشان در سطح شهر، مردم استقبال زیادی از اجناس درون مغازه ها نمی کنند و فروش ما به نصف کاهش یافته است.

شب بازارها مناسب نیستند/ درخواست کاسبان برخورد با دستفروشان

مهدی چمران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران در خصوص عملکرد شهرداری در مقابل پدیده دستفروشی به خبرنگار میزان می گوید: اقدام دستفروشان در خیابان ها، سد معبر است و سد معبر نیز از نظر شرعی و قانونی دارای اشکال است. پیش از این نیز بارها تذکراتی در این رابطه به مسوولان شهرداری تهران داده شده و از آنها خواسته بودیم که با تدابیر لازم، با این پدیده برخورد کنند.

وی با اشاره به کسادی کار مغازه دارها با افزایش تعداد دستفروشان در سطح شهر گفت: مغازه داری که یک سال عوارض و مالیات پرداخت کرده و اجاره بهای بالایی را نیز می پردازد، امیدوار است که در شب عید به سود دست یافته و در روزهای پایانی سال درآمد مطلوبی کسب کند.

رئیس شورای اسلامی شهر تهران از درخواست های مکرر مغازه دارها از اعضای شورای شهر تهران به منظور ساماندهی دستفروشان خبر داد و گفت: مغازه داران  زیادی بارها به شورای شهر تهران رجوع کرده و از اعضا درخواست کرده اند که با تصویب مصوباتی، شهرداری را مجبور به مقابله با دستفروشان کنند. در مقابل این قول را نیز داده اند که اجناس خود را با سود کمتری در آستانه سال نو به فروش رسانند.

چمران همچنین شیوه اخیر شهرداری مبنی بر راه اندازی روز بازار و شب بازارها در سطح شهر تهران را نیز مناسب توصیف نمی کند و می گوید: این کار تنها سبب کوچ جوانان شهرستانی به تهران می شود. آنها به امید یافتن مکانی رسمی برای دستفروشی راهی تهران می شوند و راه اندازی این بازارها، راهکار مناسبی برای مقابله با پدیده دستفروشی نیست.

برخورد تدریجی و منطقه ای با دستفروشان

رضا قدیمی، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری تهران نیز در مورد اینکه چرا شهرداری در مقابل پدیده دستفروشی عملکرد  منفعلانه ای دارد؟، می گوید: مقابله با دستفروشان به صورت تدریجی صورت می گیرد و اکنون بازار تهران، نمونه مناسبی از عملکرد شهرداری در مقابل جمع آوری دستفروشان است. ما موفق شدیم در قالب شب بازارها، دستفروشان خیابان 15 خرداد را ساماندهی کنیم اما باید به این موضوع توجه شود که شهرداری تهران به تنهایی قادر نیست با پدیده دستفروشی مقابله کند. ضمن اینکه تا زمانی که شغل کافی برای جوانان کشور وجود نداشته باشد، نمی توان انتظار داشت که دستفروشی در شهر دیده نشود. بر اساس بند نخست ماده 55 قانون شهرداری ها مصوب سال 1344، به شهرداری ها تکلیف شده که با هر گونه سد معبر برخورد کرده و از آنجا که دستفروشی در معابر نوعی سد معبر محسوب می شود، طی سال های اخیر اقداماتی هر چند اندک برای جمع آوری دستفروشان در دستور کار قرار گرفته است.
 
با این حال باید منتظر ماند و دید در روزهای پایانی سال آیا اقدامات برای مقابله با دستفروشی افزایش می یابد یا اینکه قشر دستفروش پایتخت قدرتمند تر از گذشته به کسب خود ادامه می دهد.

گزارش از مرجان علی بیک