دشت‌های تشنه و رودهای سرگردان "افغانستان"
میرزاحسین احسانی نوشت: با وجود رودخانه‌های بزرگ و پرآب افغانستان، اکثر شهروندان این کشور با مشکلاتی از قبیل عدم دسترسی به آب آشامیدنی لوله‌کشی دست و پنجه نرم می‌کنند.
در این یادداشت آمده است: اکثر شهروندان افغانستان به دلیل عدم دسترسی به آب آشامیدنی لوله کشی در شهرهای این کشور با مشکلات زیادی مواجهند و بیشتر شهر‌نشینان آب مصرفی خویش را از چاه‌های عمیق داخل خانه‌ها تهیه می‌کنند.
با توجه به ازدیاد جمعیت و تراکم جمعیت در شهرها به ویژه کابل و کم شدن آب‌های زیر سطحی در آینده نزدیک، مردم با بحران کمبود آب روبرو خواهند شد.
همچنین دولت افغانستان سالانه صدها میلیون دلار صرف واردات گندم، آرد، برنج و دیگر محصولات کشاورزی از کشورهای پاکستان، هند و قزاقستان می‌کند و مایحتاج غذایی مردم از این کشورها تأمین می‌شود.
کشور افغانستان برای تأمین نان و برنج مردم شدیداً به پاکستان وابسته است؛ این در حالی است که افغانستان با داشتن منابع آبی فراوان، رودخانه‌های پرآب، خاک مرغوب و زمین حاصلخیز در صورت برنامه‌ریزی خوب و مدون می‌تواند به صادر کننده میوه و مواد کشاورزی تبدیل شود.
در این یادداشت به منابع آبی افغانستان و ضرورت استفاده بهینه از این آب‌ها اشاره خواهیم داشت.
رود آمو
این رودخانه از فلات پامیر سرچشمه گرفته و به دریاچه آرال می‌ریزد. طول این رودخانه 2540 کیلومتر است که 1126 کیلومتر آن مرز مشترک افغانستان و جمهوری‌های تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان را تشکیل می‌دهد. آب رودخانه‌های کوکچه و قندوز به این رود می‌پیوندند.
در ماه ثور بر اثر آب شدن برف‌ها، آب این رودخانه زیاد می‌شود و برخی از قسمت‌های آن قابلیت کشتیرانی دارد و تجارت و رفت و آمد از «شیرخان بندر» در ولایت قندوز افغانستان به تاجیکستان و برعکس با کشتی صورت می‌گیرد.
در سواحل این رودخانه، «شیرخان‌بندر» و بندر «حیرتان» قرار دارد که کالاهای صادراتی یا وارداتی افغانستان با کشورهای آسیای میانه از این بنادر مبادله می‌شود. رود آمو دارای آبشارهای متعددی است که برای تولید نیروی برق آبی نیز قابل استفاده است.
متاسفانه با وجود این رودخانه بزرگ و پر آب در مرز شمالی افغانستان ولایت‌های شمال افغانستان مثل «تخار»، «قندوز»، «سمنگان»، «مزار شریف»، «شبرغان»، «سرپل» و... آب لوله کشی ندارند و با کمبود آب مواجه‌اند.
مردم منطقه «رباطک» در ولایت «سمنگان» آب مورد نیاز خود را از دور دست‌ها با الاغ حمل کرده و می‌آورند و دشت‌های وسیع در این ولایات به دلیل نداشتن آب برای کشاورزی تشنه و بدون کشت مانده است.
باوجود اینکه منبع این رود خانه از کوه‌های افغانستان است کشورها تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان از آب آن بهره فراوان برده و برای تولید برق و مواد کشاورزی استفاده می‌کنند اما متأسفانه نصیب مردم افغانستان در فصل بهار و هنگام طغیان رودآمو فقط سیلاب آن است که ویرانی خانه‌ها و تخریب زمین‌های کشاورزی را در پی دارد.
هریرود
این رودخانه از ارتفاعات لعل وسرجنگل در ولایت غور سرچشمه گرفته و از بهم پیوستن 2 رود، درنزدیکی روستای «شینیه دولت یار» به وجود می‌آید و پس از گذشتن از چخچران مرکز ولایت غور وارد ولایت هرات می‌شود. رود «تگاوایشان» در غرب هرات از جمله بزرگترین رودهایی است که به هریرود می‌پیوندد.
هریرود 1124 کیلومتر طول داشته و 560 کیلومتر آن در داخل افغانستان جاری است. 60 کیلومتر از طول این رودخانه، مرز مشترک بین افغانستان و جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می‌دهد و سرانجام در شنزارهای جمهوری ترکمنستان (قره قوم) فرو می‌رود.
خوشبختانه سد سلما بر روی این رود احداث گردیده و در صورت بهره برداری از آن، هم مناطق وسیع زیر کشت رفته و هم آب آشامیدنی و کشاورزی ولایات غور، هرات و بادغیس تا حدودی تأمین می‌شود و برق مورد نیاز این ولایت‌ها را فراهم می‌نماید.
هیرمند
هیرمند یکی از رودهای مهم، بزرگ و پرآب افغانستان است که با شعبه‌های خود، نواحی وسیعی از جنوب غربی کشور را آبیاری می‌نماید. این رود از ارتفاعات ولایات میدان وردک، بامیان و دایکندی سرچشمه می‌گیرد.
رود هیرمند با 1400 کیلومتر طول، بزرگترین رودخانه داخلی افغانستان می‌باشد که نقش مهمی در آبادانی و سرسبزی قسمت وسیعی از کشور ما دارد. رود «ارغنداب» از جمله بزرگترین رودخانه‌هایی است که به این رود می‌پیوندد.
روی رودخانه هیرمند و شعبه‌های آن سدهایی احداث شده است. سد «کجکی» در ولایت هلمند از جمله آنهاست.
متأسفانه در سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی، بخیل شدن آسمان و کم شدن بارش و برف، مردم ساکن در مسیر این رودخانه را با مشکل روبرو کرده است. به همین دلیل دولت افغانستان باید با برنامه ریزی صحیح، جامع و آینده‌نگر به نگرانی مردم این مناطق پایان دهد.
رود کابل
این رودخانه از بهم پیوستن آب دره سنگلاخ و دره سرچشمه به وجود می‌آید که از ارتفاعات «اونَی کوه» پغمان سرچشمه می‌گیرد.
این رود پس از گذشتن از شهر کابل، قسمت‌های وسیعی از شرق افغانستان را آبیاری می‌کند و دارای شعبات زیادی است که می‌توان از رودخانه‌های «لوگر»، «سرخرود» و «کنر» نام برد.
برای استفاده بهتر از آب این رودخانه برای زراعت و تولید برق، سدهایی روی این رود احداث شده است که می‌توانیم از بندهای «سروبی»، «نغلو» و «ماهیپر» نام ببریم که متاسفانه در جنگ‌ها آسیب فراوانی دیده و در صورت بازسازی کامل و استفاده بهینه از آن مشکل کمبود آب و برق را برطرف خواهد کرد.
رودخانه کابل و شعبه‌های بزرگ و کوچک آن، تنها رود افغانستان است که پس از پیوستن به رود سند در پاکستان به اقیانوس هند می ریزد.
علاوه بر اینها صدها رودخانه بزرگ و کوچک دیگر در ولایت‌های مختلف افغانستان وجود دارد که با خطر خشکی مواجه است و باید برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت برای احداث سد روی دست گرفته شده و استفاده بهینه از این آب‌ها صورت گیرد تا در آینده با بحران کم آبی مواجه نشویم و هم از لحاظ تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی به خود کفایی برسیم و وابستگی غذایی خود به کشورهای دیگر بویژه پاکستان را کاهش داده و از بین ببریم.
/
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *