از اسکورت شوالیه‌های روس تا شکار افعی در نیمه شب + تصاویر

به گزارش گروه فضای مجازی ، جنگنده رهگیر F-14 ملقب به «تامکت» (گربه نر) به عنوان یک سلاح ارزشمند در نبردهای هوایی تاریخ جهان شناخته می‌شود که تنها در سازمان رزم 2 کشور آمریکا و ایران ایفای نقش کرده است.

این هواپیما همواره به عنوان یکی از برگ‌های برنده نیروهای مسلح ایران شناخته شده و تا به امروز خدمات بسیاری را در این راه انجام داده است.




پیش به سوی بازسازی

با پایان 8 سال جنگ تحمیلی، کشورمان با شرایط نابسامان زیادی مواجه بود؛ آسیب‌های ناشی از این نبرد طولانی در ارکان مختلف ایران به چشم می‌آمد که هرچه سریعتر باید فکری به حال آن می‌شد.

بخش‌های مختلف نیروهای مسلح نیز از این قاعده مستثنی نبوده و ناوگان موجود دچار برخی مشکلات یا فرسودگی‌های پیش از موعد شده و نیاز به تعمیرات سنگین داشت.

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز با هواپیماهایی رو به رو بود که به دلیل فشار بالای جنگ، زمین‌گیر شده یا آسیب دیده و نیاز به تعمیرات داشتند و شاید بی راه نباشد که بگوییم در ماه‌های پایانی جنگ، به دلیل کمبود شدید قطعات و سخت شدن دسترسی به ملزومات، تعداد کمی از جنگنده‌ها در شرایط عملیاتی قرار داشتند.

با پایان جنگ و کمی بازشدن فضای سیاسی برای کشورمان، نیروی هوایی دو راه را پیش روی خود می‌دید: نخست خرید تجهیزات از کشورهای خارجی که در آن زمان بلوک شرق یعنی شوروی و چین شامل آن می‌شد و دوم سرپا نگه داشتن و به‌روز کردن ناوگان موجود.

شهید والامقام منصور ستاری که در این مقطع فرماندهی نهاجا را برعهده داشت به همراه کارشناسان و متخصصان با بررسی شرایط به این نتیجه رسیدند که این دو کار با یکدیگر باید انجام شود؛ لذا با تهیه قطعات از بازارهای بین‌المللی در کنار تلاش در جهت خودکفایی، هواپیماهای زمین‌گیر یا آسیب‌دیده بنا بر اولویت موجود، وارد خط تعمیرات شده و یکی پس از دیگری به سوی آسمان بال می‌گشودند.

همزمان با این رخدادها، سطح پرواز در نیروی هوایی نیز به میزان قابل توجهی افزایش یافت و رفته رفته توان عملیاتی نهاجا به سال‌های ابتدایی جنگ و حتی پیش از آن نزدیک شد.

خرید جنگنده‌های جدید از بلوک شرق

خریداری جنگنده رهگیر پیشرفته MiG-29 «فالکروم» در دو نسخه رزمی و رزمی-آموزشی (دو کابینه) و سپس بمب افکن ضربتی Su-24 «فنسر» بنا بر درخواست ایران و موافقت شوروی کلید خورد و همزمان با آن، برنامه خرید جنگنده رهگیر-آموزشی F-7 «ایرگارد» از چین نیز به سرانجام رسید.


این خریدها برای کشورمان که در بازه زمانی بیش از 10سال، تنها توانسته بود چندین فروند جنگنده F-5 را از کشورهایی که پیشتر خود مشتری ایران بودند به دست آورد، رخدادی مهم به شمار می‌آمد و نشان از عزم بالای فرماندهان برای افزایش توان هوایی کشور به سطح قابل قبول در منطقه خاورمیانه داشت.

اورهال تامکت‌ها با دستهای خالی

جنگنده‌های F-14 «تامکت» در این بین با شرایط پیچیده‌تری روبه‌رو بودند. این هواپیماها که طی 8 سال جنگ تحمیلی نزدیک به 30000 سورتی پرواز موفق در دفاع هوایی و گشت‌زنی را از منتهی علیه شمال کشور تا آب‌های گرم خلیج فارس به ثبت رسانده بودند، نیاز به توجه بیشتری داشتند و تهیه امکانات برای آنها به سبب محدود بودنشان به حضور در نیروی دریایی ایالات متحده، سخت‌تر از سایر هواپیماهای موجود در ناوگان نیروی هوایی بود اما با تمامی این مشکلات، متخصصان جهاد خودکفایی نهاجا به همراه مراکز دانشگاهی توانستند برخی از قطعات پرمصرف را ساخته و بخش‌های تعمیراتی نیروی هوایی در کنار سازمان صنایع هوایی ایران (صها) در تلاشی تحسین‌برانگیز حجم بالایی از تامکت‌ها را در بازه زمانی کوتاه، یک به یک روانه خط پرواز کردند.

گشت‌زنی‌های هوایی نیز در همین زمان با دقت انجام می‌گرفت و رو در رو شدن با اهداف مشخص یا حتی نامشخص مانند اشیاء نورانی به عنوان اتفاق روتین در آمده بود.

دقیقا در همین بازه و تنها اندکی پس از پایان جنگ تحمیلی، عراق پاسخ متحد سابق خود (کویت) را با مشت آهنین داد و در مقابل درخواست این کشور از رژیم بعثی برای تسویه بدهی‌ها، به آنجا حمله و در عرض تنها چند ساعت کویت را اشغال کرد.

ایران اولین کشور در سطح منطقه بود که این اقدام را نکوهش کرد و خواستار عقب نشینی عراق شد.

کشورهای مختلف در سراسر جهان نیز در بهت این رویداد مانده بودند و متحدان سابق رژیم بعث مانند عربستان نیز گارد شدیدی در مقابل این رخداد غیر منتظره گرفتند.

اندکی بعد، ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده شعله نخستین نبرد خلیج فارس را در سال 1991 روشن کرد و حمله به عراق جهت آزادسازی کویت آغاز شد.

حین این رخدادها، به دلیل حجم بالای هواپیماهای شکاری و ناوگان دریایی بیگانه در منطقه خلیج فارس و امکان دیوانگی دوباره دیکتاتور بعثی مبنی بر نفوذ به خاک کشورمان، نیروهای مسلح ایران در آماده باش کامل قرار داشتند و هواپیماهای F-14 نیز که به پایگاه هوایی ششم شکاری بوشهر گسترش یافته بودند، وظیفه هدایت و رهگیری جنگنده‌های ائتلاف را در آب‌های بین‌المللی و جلوگیری از نفوذ آنان به حریم هوایی کشور در کنار سایر رهگیرهای نهاجا بر عهده داشتند.

دشمنان F-14 به ایران می‌آیند

در اوج همین اتفاقات تعداد زیادی از جنگنده‌های عراقی به کشورهای همسایه فرار کرده و پناهنده شدند که ایران نیز از این اتفاق مستثنی نبود و برخی از هواپیماهای فراری ازجمله جنگنده میراژ F-1 که دشمن اصلی تامکت طی 8 سال جنگ تحمیلی محسوب می‌شد، وارد ناوگان نهاجا گردید.


همزمان، هواپیماهای F-14 شیراز نیز کم کم به پایگاه‌های هوایی بوشهر یا اصفهان منتقل شدند و حضور این جنگنده در شیراز به پایان رسید.

تامکت‌ها تغییر رنگ می‌دهند

کمی بعدتر، بنا بر لزوم حضور F-14 بر فراز دریا و پهنه آسمان، طرح استتار خاکی این جنگنده تغییر کرد و پس از چندین مرحله بررسی و تست 3 استتار آبی با تُنالیته متفاوت که توسط شهید ستاری انتخاب شده بود، عاقبت استتار فعلی (آبی-خاکستری) اعمال گردید که از آن روز بر روی جنگنده‌ها باقی مانده است هرچند در سالهای اخیر نیز شاهد استتار جدید خاکی-قهوه‌ای به صورت پیکسلی هستیم که در نوع خود، استتاری متفاوت است.


با بالا رفتن تعداد تامکت‌های عملیاتی، تقابل در سطح خلیج فارس و مرزهای غربی با نیروهای ائتلاف بالا گرفت که هرچند اکثر این اتفاقات به صورت مسالمت‌آمیز حل می‌شد ولی گاها با خط و نشان کشیدن از سوی دو طرف نیز همراه بود.

آموزش در داخل ایران

در این سوی میدان، خلبانان جوان که از دانشگاه تازه تاسیس نیروی هوایی که بعدها به نام شهید ستاری که مبتکر آن بود، مزین شد، فارغ التحصیل می‌شدند و در صورت انتخاب برای خلبانی تامکت، آموزش‌های مختلف درگیری هوایی و حضور در مانورها را تجربه می‌کردند.

نخستین سانحه پس از جنگ

دقیقا در همین زمان نخستین سانحه بعد از جنگ برای تامکت‌ها به وقوع پیوست و خلبانان آن شهیدان «اقبالی مقدم» و «خورشیدی» به شهادت رسیدند.


نمایش قدرت تامکت‌ها

طرف‌های غربی همچنان ادعا داشتند که ناوگان F-14 کشورمان خوابیده است و تعداد اندک باقی مانده نیز به زودی زمین‌گیر خواهد شد اما سلسله‌ای از رخدادها، دروغ بودن این سخنان را افشا کرد و نیروی هوایی با اجرای رژه 34 فروندی هواپیماهای F-14 در دهه 70، خط بطلانی بر این دعاوی کشید چرا که همگان مطلع بودند که در کنار توان عملیاتی برای به پرواز در آوردن این تعداد تامکت، قطعا چند فروند نیز در نقش دفاع هوایی و آلرت در پایگاه‌های مطبوع خود حاضر هستند و با یک حساب سرانگشتی، تعداد هواپیماهای عملیاتی‌ از 40 فروند نیز بالاتر می‌زد.

کمی بعد نیز 15 فروند از F-14ها با برخاستن از پایگاه هشتم شکاری اصفهان در نوار مرزی کشورمان پرواز کرده و در شرایطی که هواپیماهای ائتلاف بر فراز مناطق پرواز ممنوع شمال و جنوب عراق حضور داشتند، اقدام به ادامه مسیر به سمت جنوب و سپس خلیج فارس کرده و با عبور از مقابل چشم ناوگان بین‌المللی، به پایگاه خود بازگشتند.


مانورهای بزرگ هوایی که درگیری‌های شبیه‌سازی شده را بین انواع شکاری‌های نهاجا خصوصا تامکت‌ها و جنگنده‌های تازه تحویل و قدرتمند Mig-29 شامل می‌شد نیز بر همگان مسجل ساخت که آرزوی زمین‌گیری F-14های ایرانی، آرزویی دست‌نیافتنی است.

گذشت زمان و آموزش خلبانان جدید نیروی هوایی که تحت نظر اساتید ایرانی و بزرگان 8 سال جنگ تحمیلی به مدارج بالا نائل می‌شدند، کم کم سطح توان نیروی هوایی را به میزان قابل توجهی افزایش داد.

در بحث هواپیماهای شکاری نیز طرح‌های مختلف در جهت ارتقاء تجهیزات و بخش‌های مختلف آنان از جمله تست تسلیحات نسل جدید و پیشرفته -که نیروی هوایی کمبود آن را طی جنگ احساس می‌کرد-، ارتقای توانایی الکترونیکی، راداری، اویونیکی و در نهایت بازسازی سازه‌ای بر روی میز کارشناسان قرار گرفت که بسیاری از آنها به نتایج مورد نظر رسید.

تلاش برای همسان‌سازی ناوگان شرقی تازه خریداری شده با ناوگان غربی و تست تسلیحات جدیدالورود بر روی فانتوم‌ها و تایگرها نیز بخشی از روند فعالیتی بود که در آن زمان جریان داشت.

تلخ و شیرین در دهه 80

آغاز دهه هشتاد شمسی، با رخدادهای دیگری نیز همراه بود. نخستین اتفاق، نصب و بهره‌برداری از موشک هدایت راداری نیمه فعال R-27R «آلامو» است که به همراه جنگنده‌های Mig-29 از شوروی خریداری و وارد کشورمان شده بود. البته از جزییات این پروژه و موفقیت آن اطلاعاتی در دسترس نیست و صرفا چند عکس بیانگر اجرای این طرح با نام «طوفان» است.


سال 1383 برای ناوگان F-14 حاوی اتفاقی غمناک بود. در این سال یک فروند از تامکت‌ها حین پرواز آموزشی خلبانی جوان با نام «یاوری» و با استاد خلبانی «ابوعطا» دچار سانحه شد و متاسفانه هر دو به شهادت رسیدند؛ این رخداد تلخ در حالی اتفاق افتاد که شهید ابوعطا تنها یک ماه تا پایان خدمت خود فاصله داشت.

دهه هشتاد آبستن رخدادهای دیگری نیز برای نیروی هوایی کشورمان بود. در این سالها نهاجا با اجرای مانورهای مختلف هوایی در سراسر کشور از جمله رزمایش بزرگ «ضربت ذوالفقار»، توان عملیاتی هواپیماهای F-14 را به نمایش می‌گذاشت که گاها با شلیک‌های هوا به هوا نیز همراه بود.

حضور در رژه‌های هوایی با تعداد مختلف نیز بیانگر آن بود که خطوط تعمیراتی داخلی به خودکفایی رسیده است.

اسکورت هواپیماهای حامل سران سیاسی، انجام گشت‌زنی‌های هوایی در مراسم‌های ملی و مذهبی یا حفاظت از نقاط حساس جهت برقراری ایمنی هرچه بیشتر و همچنین همراهی هواپیماهای نظامی حین عبور از آسمان ایران، بیان‌گر آن بود که خلبانان ما در بالاترین توانایی عملیاتی خود قرار دارند.

در بخش تعمیراتی نیز متخصصان داخلی توانسته بودند در شرایط مختلف و بنا بر نیاز و اولویت‌بندی این جنگنده را در کمترین زمان ممکن تعمیر و آماده پرواز تست کنند که در این بین برخی خبرهای اعلام شده مبنی بر ورود به ناوگان هواپیماهایی که سالها زمین گیر بوده اند، نشان از عزم جدی نیروی هوایی بر عملیاتی نگاه داشتن هرآنچه در موجودی داشت، بود.


مدتی بعد اتفاق مهمی با نقش‌آفرینی بی‌نظیر تیزپروازان نیروی هوایی رخ داد.

شکار در نیمه شب

پنجم اسفند ماه 1388 خبری به جهان مخابره شد که همه را در حیرت فرو برد، متن خبر ساده بود: ایران طی یک عملیات بزرگ و پیچیده اطلاعاتی-نظامی توانست سرکرده گروهک تروریستی موسوم به جندالله را که سالها در منطقه جنوب شرق کشور موجب ناامنی و شهادت افراد زیادی از سران نظامی و سیاسی و نیز مردم عادی شده بود، دستگیر کند.


تنها چند ساعت قبل از اجرای این عملیات، دستوری مبنی بر رهگیری یک فروند هواپیمای مسافربری خارجی داده شده و بلافاصله بنا بر ابلاغ فرمانده نیروی هوایی، جلسه‌ای تشکیل و به اکثر پایگاه‌های هوایی اعلام آماده باش شد و به منظور مقابله با حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در جهت فراری دادن این هواپیما نیز طرح‌هایی مدنظر قرار گرفت.

برای رهگیری این هواپیما که از مبدا دبی به سمت قرقیزستان در حال حرکت بود، نخست 2 فروند جنگنده F-4 «فانتوم» از پایگاه هوایی بندرعباس مامور شده و در ادامه مسیر نیز 2 فروند جنگنده F-14 «تامکت» از پایگاه هوایی اصفهان مستقر و برای اطمینان‌ کامل، 2 فروند F-14 دیگر نیز در منطقه شرق کشور حاضر شدند. هواپیماهای تانکر سوخت‌رسان نیز جهت تضمین حضور حداکثری ناوگان شکاری در آسمان در نقطه ایستایی حاضر بودند.

با ورود هواپیمای بوئینگ 737 به فضای ایران، عملیات رهگیری توسط فانتوم‌ها آغاز شده و تلاش برای فرود آن در یکی از فرودگاه‌های مسیر پس از مدتی طولانی (که بیان آن از حوصله مطلب خارج است) به نتیجه رسید و هواپیمای حامل عبدالمالک ریگی مجبور به فرود در پایگاه هوایی بندرعباس شده و تروریست شرور، به دام افتاد.

در حین اجرای این عملیات، هواپیماهای F-14 مستقر در مرکز و شرق کشور آماده بودند تا در صورت هرگونه مشکل و عدم موفقیت فانتوم‌ها در رهگیری، وارد عمل شده و هواپیماهای آلرت در سراسر مرزهای غربی، جنوبی و شرقی نیز آماده مقابله با هرگونه دخالت خارجی بودند.

نیروی هوایی این عملیات را در حالی بدون کوچکترین مشکل یا آسیب به هواپیمای مسافربری، انجام داد که عملیات‌های مشابه این طرح، در بسیاری از کشورهای دنیا با شکست مواجه شده بود.

اسکورت جت‌های روسی بر فراز ایران

پس از این رخداد، اسکورت هواپیماهای تیم آکروجت نیروی هوایی روسیه حین عبور از آسمان کشورمان خبرساز شد.


این اتفاق که به صورت عادی در تمامی نقاط دنیا در جریان است (و بنا بر پروتکل‌های بین‌المللی حین عبور هواپیماهای نظامی از فضای یک کشور باید توسط نیروی هوایی آنجا اسکورت شوند) از آنجا اهمیت داشت که به نظر می‌رسید در بخشی از مسیر که تامکت‌ها وظیفه اسکورت را بر عهده داشتند، مسلح به موشک‌های «فینیکس» بودند؛ موشکی که بنا بر نظر کارشناسان غربی، مدت‌ها پیش از ناوگان F-14 ایران خارج و دیگر وجود خارجی نداشت.


این گونه اتفاقات که در سطح بین المللی بازتاب‌های فراوانی داشت، نشان داد که توانایی نیروی هوایی ایران را نمی‌توان دست کم گرفت و علی‌رغم نیاز به بازسازی، صحبت‌هایی اعم از زمین‌گیری، نبود موشک‌های فینیکس و امثال آن، گمانه‌زنی‌ اشتباه غربی‌هاست.

آخرین رویداد غم‌انگیز سقوط تامکت در ایران به سحرگاه یکی از روزهای بهمن سال 1390 برمی‌گردد؛ یک فروند F-14 حین پرواز از پایگاه ششم شکاری بوشهر به خلبانی شهیدان «کریمایی» و «فصیحی» دچار سانحه شد و متاسفانه هر دو به شهادت رسیدند.

دهه 90 با رخدادهای جدید از راه می رسد

آغاز دهه 90 برای F-14های نهاجا آغازگر تاریخی جدید بود.

در این زمان نخستین موشک بُرد بلند هوا به هوا مختص زرادخانه این جنگنده با نام «فکور 90» رونمایی شد. این موشک که به نظر می‌رسد عملکرد و ظاهری مشابه «فینیکس» داشته و از نوع راداری است، می‌تواند نقش ارزنده‌ای در عملیات‌های هوا به هوا برای این جنگنده ایفا کند.

پس از آن نیز اخباری مبنی بر نوسازی قطعات و تغییر برخی بخش‌های آنالوگ به دیجیتال رادار پیشرفته AN/AWG-9 به گوش رسید و کمی بعد نیز بحث رادار هواپایه ملی که توسط متخصصان کشورمان مورد بهره‌برداری قرار گرفته است، خبرساز شد که گویا بناست بر روی جنگنده F-14 نصب شوند یا شاید تا به امروز نیز مورد بهره‌برداری قرار گرفته باشند.

طی ماه گذشته خبری از زبان معاون هماهنگ کننده نیروی هوایی به گوش رسید که نهاجا قصد دارد توان ضدکشتی خود را به ناوگان هواپیماهای رهگیر گسترش دهد؛ امیر نصیرزاده از حمل موشک «نصر هواپایه» بر روی F-14 خبر داد که در نوع خود جالب توجه و البته عجیب است.

در کنار تست تسلیحات جدید و بهسازی توان راداری، اخباری از تغییرات در سایر بخش‌های این جنگنده نیز به گوش می‌رسد ضمن آنکه خلبانان ایرانی به خوبی توانسته‌اند با موتور TF-30 تامکت که برخی از مشکلات را به همراه دارد کنار آمده و پروازهایی ایمن را انجام دهند.


تلاش متخصصان تعمیرات و نگهداری نیز آنچنان ارزشمند است که امروزه تامکت‌ها به مانند روزهای نخست خود می‌توانند سنگین‌ترین مانورهای هوایی را انجام داده و از پس آن برآیند و افزایش عمر آنان تقریبا هیچ‌ خللی در روند فعالیت این جنگنده ایجاد نکرده است.

گربه‌های ایرانی همچنان بی‌رقیب

شعار هواپیماهای F-14 «تامکت» Any time baby است که در واقع با خطابی تحقیرآمیز به حریف خود می‌گوید: «همیشه -مراقب باش- کوچولو»!


شاید این شعار ساده و جالب بیان‌گر آن باشد که اگر بناست حریفی در مقابل این جنگنده قرار بگیرد، باید یا آنچنان قوی باشد که بتواند مقاومت کند یا از دل شیر برخوردار باشد.


به درستی می‌توان گفت که هنوز که هنوز است گربه‌های پارسی به عنوان یکی از اهرم‌های قدرتمند و راهبردی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه شناخته می‌شوند و علی‌رغم تلاش دائمی تحلیل‌گران غربی و شرقی در جهت ناتوان و قدیمی نشان دادن آنها، مثال‌های متعددی گواه آن است که اگر با روزهای نخستین خریداری خود تفاوتی نداشته باشند، چیزی نیز کم نخواهند داشت.


اهمیت حفظ این ناوگان راهبردی و ارزشمند آنچنان زیاد است که مقامات ارشد کشورمان همواره بر آن تاکید داشته و بر نحوه فعالیت آن به دقت نظارت دارند.

در حال حاضر نیز هواپیماهای F-14 «تامکت» در پایگاه هشتم شکاری اصفهان و در قالب 3 گردان عملیاتی و آموزشی 81،82 و83 شکاری حفاظت از آسمان کشور در مقابل هر گزندی را بر عهده دارند.

تلاش‌های مختلف به منظور ارتقای توان این پرنده‌ها به سطح روز و فعلی دنیا نیز گواه همین مدعاست که با گذشت 40 سال از تحویل این جنگنده و در حالی که نزدیک به 10 سال از بازنشسته شدن آن در کشور سازنده می‌گذرد، همچنان به فعالیت قدرتمندانه خود ادامه می‌دهند.

در پایان نیز یاد و خاطره تمامی خلبان شناخته شده و گمنام گردان‌های پروازی F-14 «تامکت» را گرامی می‌داریم که با کوشش بی‌نظیر خود در بازه‌های مختلف زمانی، هیچ‌گاه اجازه عرض اندام به دشمن نداده و مطمئنا این روند در آینده نیز ادامه خواهد داشت چرا که جوانان این مرز و بوم، این راه مقدس را ادامه می‌دهند.

/انتهای پیام/
: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.