نگاهی به آداب و رسوم مردم ترکمنستان در ایام نوروز
عید نوروز در ترکمنستان با توجه به پیشینه ۱۰۰ساله اکنون نیز به همت دولت این کشور رنگ و بوی خاصی به خود گرفته و پرشورتر از گذشته برپا می‌شود.
«قربانقلی بردیمحمداف»، رئیس جمهور ترکمنستان در سخنرانی خود در جشن جهانی نوروز که سال گذشته در تالار وحدت برگزار شد، با اشاره به ثبت جشن جهانی نوروز در فهرست جشن‌های جهانی گفت: این مسئله باعث افتخار است و ما کشورهای عضو، تصمیم گرفته‌ایم که این جشن را هر سال در یک کشور برگزار کنیم.
وی اظهار داشت: باید این جشن در فضای باز و با مراسم ملی و سنتی برگزار شود و نوروز را به عنوان جشن مشترک ملت‌های منطقه و باشکوه خاصی آن را برگزار کنیم.
این اظهارات رئیس جمهور ترکمنستان در مراسم جشن جهانی نوروز در ایران، در واقع چراغ سبزی برای برگزاری هر چه باشکوه‌تر این جشن باستانی در خاک ترکمنستان شد.
ترکمن‌ها پس از استقلال ترکمنستان هر سال آداب و رسوم نوروز را باشکوه‌تر از سالهای قبل برگزار می‌کنند و هم اکنون همه شهرها و روستاهای ترکمنستان آذین بندی شده است.
رسانه های ترکمنستان در این روزها به استقبال عید نوروز رفته و برنامه‌های شاد و هنری پخش می‌کنند و محتوای موسیقی ترکمن‌ها در این ایام نیز اشعار خوانندگان ترکمنی درباره رویش مجدد گیاهان، زنده شدن طبیعت و گل و گیاه است.
دید و بازدید مردم بخصوص به دیدار بزرگترها رفتن از آداب و رسوم ترکمن‌ها است و این امر به گونه گسترده در این ایام انجام می‌شود.
همچنین برپایی جشن عروسی از دیگر رسوم این روزهاست که نوعروس‌های زیادی در این ایام به خانه بخت می‌روند.
مسابقات اسب دوانی و اجرای نمایشنامه‌ها براساس کتب تاریخی ترکمن‌ها از جمله برنامه‌های دیگر ویژه ایام نوروز در اقصی نقاط ترکمنستان است.
ترکمن‌ها در این ایام، غذاهای محلی خاصی همچون «نوروز کچه»، «نوروز بامه» و سمنو طبخ و آن را بین مردم توزیع می کنند.
آیین‌های عمومی نوروزی در ترکمنستان به طور معمول در میادین اصلی شهرها و روستاها برگزار می‌شود و مردان و زنان جوان ترکمن نیز در روزهای جشن، بازی‌ها و سرگرمی‌های ویژه‌ای از جمله سوارکاری، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، مسابقه خروس جنگی، شاخ زنی قوچ‌ها و بازی شطرنج برگزار می‌کنند.
جمعیت زیادی از مردم در هنگام برگزاری این بازی‌ها و سرگرمی‌ها در محل جمع شده و با تشویق‌های گرم و هیجان انگیز خود رونق خاصی به این مسابقات می‌دهند.
فارس‌زبان‌ها، بلوچ‌ها و کرد زبان‌های ترکمنستان نیز در این ایام آداب و رسوم خاص خود را انجام می‌دهند که ترکمن‌ها علاقه زیادی به آداب و رسوم ایشان نشان می‌دهند.
آنان سفره‌های هفت سین گسترده‌ای پهن می‌کنند که همه اقشار مردم ترکمنستان بخصوص ترکمن‌ها، روس‌ها، تاتارها، ازبک‌ها و ارمنی‌ها را به خود جلب می کند.
طبق تقویم ملی ترکمنستان جشن عید نوروز در روزهای 21 و 22 مارس به مدت دو روز برگزار شده و این روزها در این کشور روز تعطیل رسمی است.
همچنین در این روزها، آئین های مردمی نوروز که با پشتیبانی دولت ترکمنستان برگزار می‌شوند مشتاقان بسیاری دارد.
آیین‌های شاد جشن نوروز در ترکمنستان با افروختن آتش نوروز در منطقه خوش آب و هوای « آنو» در 20 کیلومتری عشقآباد هر سال در 20 الی 21 مارس برگزار می‌شود که تمامی هزینه‌های این مراسم را دولت این کشور پرداخت می‌کند.
برپایی آلاچیق‌های ترکمنی، نمایشگاه صنایع دستی و مردم شناسی، مسابقه کشتی، سوارکاری، پذیرایی با انواع غذاهای ترکمنی، بازی‌های بومی و ... بخشی از مراسم رسمی نوروز در ترکمنستان است که در آن علاوه بر اقشار مختلف مردم این کشور دیپلمات‌ها و سفرای خارجی مقیم عشقآباد نیز حضور دارند.
نصب تاب‌های بسیار بزرگ نیز در این دشت شرایط مناسبی برای گردش و تفریح مردم به ویژه جوانان ترکمن فراهم آورده می‌آورد.
جشن‌های نوروز در تمامی شهرها و شهرستان‌های ترکمنستان با شور و شوق فراوان جشن گرفته می‌شود.
آشپزی زنان ترکمن
زنان ترکمن از روزها قبل از نوروز اقدام به طبخ انواع شیرینی و خوراکی‌های شیرین که سمنو حتماً یکی از آنهاست، می‌پردازند.
از غذاها و شیرینی‌های سنتی و محلی ترکمن‌ها نوروز کچه، نوروز بامه است که جای خاصی در سفره‌های نوروزی ترکمن‌ها دارد.
مردم ترکمنستان دراین روزها با پختن غذاهای معروف نوروزی و اجرای بازی‌های مختلف توسط جوانان ترکمن حال وهوای دیگری به این جشن و شادی می‌دهند.
مسابقات ورزشی ویژه ایام نوروز
آیین‌های عمومی نوروزی در ترکمنستان معمولاً در میادین اصلی شهرها و روستاها برگزار می‌شود و مردان و زنان جوان ترکمن نیز در روزهای جشن، بازی‌ها و سرگرمی‌های ویژه‌ای از جمله سوارکاری، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، برپایی جنگ خروس، شاخ زنی قوچ‌ها و بازی شطرنج برگزار می‌کنند.
به هنگام انجام این بازی‌ها و سرگرمی‌ها، ترکمن‌ها زیادی در محل جمع می‌شوند و با تشویق‌های پی در پی به این مسابقات رونق خاصی می‌دهند. پوشیدن لباس نو، دید و بازدید و پریدن از روی آتش از دیگر رسوم ترکمن‌ها در ایام عید نوروز است.
در موقعیت فعلی که کشور ترکمنستان در صدد احیای دوباره آداب و رسوم قدیمی‌می‌باشد، برگزاری عید نوروز به عنوان جشن ملی در این کشور نشان از توجه مقامات ترکمنستان به این امر دارد.
در بین ترکمن‌ها ضرب ا‌لمثل معروفی هست که می‌گوید: «ییلینگ گله‌نی نوروزدان بللی» یعنی «نوروز فرا رسیدن سال نو را نوید می‌دهد»
استفاده عامه مردم ترکمن از این ضرب‌المثل، حاکی از اهمیت والای عید نوروز آن کشور است. عید نوروز جشن کشاورزانی که آذوقه مردم را تأمین می‌کنند نیز محسوب می‌شود، به همین دلیل کشاورزان دامنه‌های کوه «کوپت داغ» و همچنین کناره‌های آمو دریا آن را با عظمت خاصی جشن می‌گرفته‌اند، البته این تأثیر به مناطق دامداری نیز رسیده است.
زیارت اماکن مقدس، غذاهای سنتی و فولکلور ترکمنی در عید نوروز
پاره‌ای از رسم و رسوم‌ات عید نوروز که خاص ترکمن‌ها می‌باشد به این جشن جنبه ملی می‌دهد. مثلا پختن غذاهایی همچون «نوروز کؤجه» (کاشه نوروزی)، «نوروز یارما» و یا تهیه «سمنی» (سمنو) و اجرای بازی‌های مختلفی توسط جوانان ترکمن مانند «مونجوق آتدی» (انداختن منجق - دانه منجق) که از سالهای دیرین مرسوم می‌باشد.
مردم منطقه «قاری قالا» (یکی از بخش‌های شهر «قزل آروات») زیارتگاه موجود در آنجا را همانند «بولاماقلی اولیا» و «قیز بی‌بی‌جان» به نوروز ارتباط می‌دهند به این‌صورت که طبق یکی از روایات رایج در بین اهالی منطقه، دختری بنام «بی‌بی جان» در نوروز مشغول تهیه «سمنو» بوده که یکی از حاکمان که عاشق او بوده قصد آزار و اذیت وی را می‌کند.
در این هنگام بی‌بی جان مصرانه از خداوند لایزال استمداد و کمک می‌طلبد. به قدرت خداوند، زمین ما بین حاکم و بی‌بی جان 2 تکه می‌شود، دیگ حاوی سمنو نیز وارونه شده و می‌ریزد. به همین دلیل این زیارتگاه را «بولاماقلی اولیا» (بولاماق: هر غذایی که با ترکیبات مختلف درست شده و به صورت مایع باشد را گویند) نام نهاده‌اند.
در کنار آن زیارتگاه «قیز بی‌بی جان» نیز قرار دارد. مردم بومی هر سال در عید نوروز، برای زیارت به این مکان می‌آیند و با قربانی کردن گوسفند و دادن صدقه و شکرانه در موقع خشکسالی از خداوند درخواست باران می‌نمایند.
تهیه «سمنو» نیز دارای روش مخصوصی می‌باشد، به این طریق که خوشه گندم را خرد کرده و روی آن آب و آرد می‌ریزند و دیگ را می‌جوشانند و از شب تا صبح در دیگ را باز نمی‌کنند و چنین می‌پندارند که صبح زود هر کسی قبل از همه در دیگ را باز نماید جای انگشت «بی‌بی فاطمه» (حضرت فاطمه زهرا (س) را خواهد دید.
ضمنا در ترکمنستان یکسری از آداب و رسوم که از نسل‌های قبل به یادگار مانده و هنوز نیز ادامه دارد که عبارتند از: اسبدوانی، کشتی‌گیری، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، مسابقه خروس‌جنگی‌ها و شاخ‌زنی میش‌ها، شطرنج بازی، مهره‌بازی، تاب بازی، دید و بازدید (تبریک‌گویی) عید به صورت گروهی.
سبک و شیوه شاعرانه و فلکلوریک رایج در بین ترکمن‌ها به نام «مونجوق آتدی» نیز اساساً در ارتباط با نوروز می‌باشد، به این ترتیب که دخترهای جوان (معمولا شبانگاهان) جمع می‌شوند و در یک کاسه یا ظرفی منجق‌های خود را یک به یک می‌اندازند.
دختری که‌ظرف حاوی منجق را نگهداشته، ظرف را بالای سر دخترها برده و منجق‌ها را با هم‌مخلوط می‌کند و یک بند شعر می‌خواند، آنگاه یکی از منجق‌ها را از ظرف بیرون می‌آورد، منجق متعلق به هر دختری باشد، معنی آن بند شعر گفته شده را در ارتباط با او قلمداد می‌کنند، یعنی بند شعر سروده شده در واقع ندای آن دختر محسوب می‌شود، گویا اینکه آرزوها و آمال آن دختر با شعر سروده شده مطابقت دارد.
بعضی از بندهای شعر مونجوق آتدی:
نوروز گلدی بو گیجه
قیزلار آتارلار بیجه
کیمینگ بیجه‌سی چیقسا
بیریگر سن «نوروز کؤجه»
ترجمه: امشب نوروز فرا رسید. دخترها طالع آزمایی می‌کنند. طالع هر کسی درآید، نصیبش یک ملاقه «کاشه نوروزی»
یا اینکه:
باشلاندی قیز باشلاندی
کأسأ مونجوق تاشلاندی
سؤز آیدیجی گلیپدیر
بویداشینا بوشلادی
ترجمه: شروع شد دخترها، شروع شد. منجوق کاسه انداخته شد. خواستگار آمده‌است، به دوستش مژده داد.
باز هم:
قاینادارلار سمنی
توربا دورتدوم تمنی
بیلدیم آیرالیق اکن
همه درددن یامانی
ترجمه: سمنو را می‌جوشانند. سوزن (جوال دوز) را در توبره فرو کردم. فهمیدم‌جدایی است که از همه دردها بدتر است.
باز هم:
نوروز گلدی، یاز گلدی
قارغا گیتدی، غاز گلدی
جمله جهان لاله‌زار
آیدم گلدی، ساز گلدی
ترجمه: نوروز آمد، کلاغ رفت و غاز آمد. تمام جهان لاله‌زار، آواز آمد، ساز آمد.
انتهای پیام/
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *