فیتیله پیچ ژاپنی برجام؟

-گروه سیاسی: اجرای برجام منوط به مختومه اعلام شدن پرونده موسوم به PMD (ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای) است؛ این شاه بیت سخنان مقامات و مسئولان ایرانی پس از تصویب برجام (26 مهر) بود؛ در واقع تصمیم گیران کشورمان تاریخ شروع اجرای برجام را موکول به گزارش ارزیابی نهایی آژانس و رای شورای حکام کرده‌اند که در 15 دسامبر(24 آذر) صادر می‌شود.

همچنین مقام معظم رهبری در نامه خود به رئیس جمهور ( مورخ 29 مهر) مبنی بر تایید مشروط برجام، نوسازی راکتور آب سنگین اراک و تبادل اورانیوم غنی شده با کیک زرد را تنها در صورتی عملیاتی دانستند که آژانس پرونده‌ی موضوعات حال و گذشته (PMD) را پایان یافته اعلام کند.

اما با توجه به تاکیدات مقامات و مسئولان کشورمان مبنی بر ضرورت مختومه اعلام شدن پرونده PMD، گزارش اخیر مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران و اظهارات وی در نشست فصلی شورای حکام، بازهم به سیاق گذشته دوپهلو و ابهام آفرین بود.  

آمانو در اواخر هفته گذشته در سخنانی در نشست فصلی شورای حکام آژانس  گفت: همانطور که تازه‌ترین گزارش من درباره اجرای پادمان‌ها در ایران نشان می‌دهد، آژانس عدم انحراف مواد هسته‌ای اعلام شده در ایران را بر اساس توافقنامه پادمان‌های آژانس تایید می‌کند. اما ما در موقعیتی نیستیم که تضمین‌هایی معتبر درباره نبود فعالیت‌ها و مواد هسته‌ای اعلام نشده در ایران بدهیم و نتیجه گیری کنیم همه مواد هسته‌ای در ایران در فعالیت‌های هسته‌ای صلح آمیز دخالت دارند.  آژانس بین المللی انرژی اتمی به فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارتی خود در ارتباط با طرح اقدام مشترک ادامه داده است.

همچنین در آخرین گزارش فصلی آمانو که در تاریخ 19 نوامبر (28 آبان) منتشر شد، تلویحا به مفتوح بودن موضوع PMD در پرونده هسته ای ایران و تکرار ادعاهای گذشته مبنی بر ابعاد غیرصلح آمیز فعالیت‌های هسته ای کشورمان اشاره شده بود؛ در بند 79 گزارش مزبور چنین آمده است:

"درحالی که آژانس به فعالیت‌های راستی آزمایی در خصوص عدم انحراف مواد هسته ای اعلام شده در تاسیسات هسته ای و مکان های خارج از تاسیسات هسته ای اعلام شده از سوی ایران که تحت موافقنامه پادمان هستند، ادامه می دهد ، آژانس در وضعیتی قرار ندارد که اطمینان موثقی درباره فقدان فعالیت‌ها و مواد هسته‌ای اعلام نشده در ایران ارائه دهد، و بنابراین نمی‌تواند نتیجه گیری نماید که تمامی مواد هسته‌ای در ایران در فعالیت‌های صلح آمیز هستند".

این اظهارات آمانو و گزارش اخیر وی در شرایطی ایراد می‌شود که پس از انعقاد برجام در تاریخ 14 ژوئیه( 23 تیر) میان ایران و گروه 1+5، تعهدات داوطلبانه‌ای(حتی فراپروتکلی) از سوی ایران به مرحله اجرا درآمد؛ که از جمله آن‌ها می توان به جمع آوری سانتریفیوژهای نطنز اشاره کرد؛ جمع آوری که به گفته صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی حدود یک ماه زمان می‌برد و در حین آن خسارت‌هایی به دستگاه‌های سانتریفیوژ وارد می‌شود. 


همچنین در اواخر شهریور ماه در جریان سفر آمانو و معاونش «وارجورانتا» به تهران، مسئولان دولتی مقدمات بازدید وی از سایت پارچین را فراهم آوردند و این بازدید را تشریفاتی خواندند؛ همچنین آمانو پس از بازگشت به وین طی سخنانی اعلام کرد: "در نمونه‌برداری‌های صورت گرفته کارشناسان ایرانی از پارچین،بازرسان آژانس نیز حضور داشتند"؛ این در حالی است که بارها به صراحت از سوی مقامات کشورمان اعلام شده که دسترسی به مراکز نظامی جزء خطوط قرمز است؛ بنابراین بازدید آمانو از پارچین و مشارکت بازرسان آژانس در نمونه برداری از این سایت نظامی(اگر صحت داشته باشد) بیانگر حسن نیت ایران در انجام اقدامات اعتماد‌ساز است. اما گزارش اخیر مدیرکل آژانس و تکرار ادعاهای واهی گذشته از سوی وی بار دیگر نشان می دهد که آژانس بین المللی انرژی اتمی چندان قابل اعتماد نیست و گرایش های سیاسی و باندی در این سازمان بر اصول حقوقی و فنی ارجحیت دارد.

اما مسئولان کشورمان نیز در واکنش به گزارش اخیر آمانو، مواضع قاطعی را اتخاذ کردند؛ سید عباس عراقچی از اعضای ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان با تاکید بر اینکه اگر PMD بسته نشود برجام پیش نخواهد رفت، گفت:«طرف‌های غربی، اعضای شورای حکام آژانس و آمانو کاملا می‌دانند باید میان PMDوبرجام یکی را انتخاب کنند».

همچنین  رضا نجفی نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنجشنبه در نشست شورای حکام آژانس با بیان اینکه منتظر اجرای تعهد آژانس و بسته شدن موضوع مربوط به فعالیت‌های گذشته هسته‌ای ایران هستیم، تصریح کرد: «بدون بسته شدن پرونده PMD اجرای برجام محقق نمی شود».

باید منتظر فرارسیدن تاریخ 10 آذر ماند؛ تاریخی که قرار است در آن، گزارش ارزیابی نهایی مدیرکل آژانس پیرامون مطالعات ادعایی در باب موضوعات حال و گذشته برنامه هسته ای ایران(موسوم به PMD یا ابعاد احتمالی نظامی هسته ای ایران) منتشر شود؛ گزارشی که پس از انتشار در اختیار اعضای شورای حکام قرار می گیرد تا برمبنای آن در تاریخ 15 دسامبر(24 آذر) پیرامون مفتوح یا مختومه شدن پرونده هسته‌ای ایران رای صادرکنند؛ اینکه رای اعضای شورای حکام چه خواهد بود چندان مشخص نیست، اما آنچه که عیان است این است که مختومه نشدن پرونده PMD مساوی است با کان لم یکن شدن چیزی که برخی آن را فتح الفتوح می‌خوانند.