آغاز شمارش معکوس برای اروپا/ گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران برداشته می‌شود؟
گروه سیاسی ؛ جمعه هفته جاری (۱۵شهریور) موعد برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران فرا می‌رسد. مقامات و مسئولان کشورمان طی چند هفته اخیر بارها اعلام کردند که اگر اروپا باز هم در اجرای تعهدات برجامی‌اش کوتاهی کند، برداشتن گام سوم از جانب ایران قطعی است.
هشدار روحانی به مکرون
شنبه شب (۹شهریور) حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان در تماس تلفنی «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه با وی، تاکید کرد: اگر اروپا نتواند تعهدات خود را عملیاتی کند، ایران گام سوم در کاهش تعهدات برجامی را به اجرا خواهد رساند که البته این اقدام هم مانند دیگر مراحل، اقدامی قابل بازگشت خواهد بود.
استمرار شرایط فعلی و قطعی بودن اجرای گام سوم
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز در چند هفته اخیر و طی سفرهای مکرری که داشته بارها اعلام کرده است، در صورت استمرار شرایط فعلی، ایران گام سوم کاهش تعهدات برجامی را برخواهد داشت.
«ما هیچ منافعی از برجام به دست نیاوردیم»؛ این جمله‌ای بود که ظریف روز پنجشنبه ۳۱ مرداد، در موسسه امور بین‌الملل نروژ بیان کرد.
اروپا تا روز پنجشنبه فرصت دارد
وزیر امورخارجه کشورمان، عصر روز گذشته (یکشنبه ۱۰ شهریور) در حاشیه نشست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی،گفت: اگر اروپایی‌ها اقدامات لازم را تا روز پنجشنبه (۱۴ شهریور) انجام ندهند، براساس تصمیمی که در ۱۷ اردیبهشت ماه ابلاغ شده نامه‌ای به اروپایی‌ها خواهیم نوشت و اجرای گام سوم را به آن‌ها ابلاغ می‌کنیم.
کاهش مرحله به مرحله تعهدات هسته‌ای؛ راهبرد غیر قابل تغییر ایران
علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در تاریخ ۱۹ تیر، درست سه روز بعد از برداشتن گام دوم کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران، در دیدار «امانوئل بن» مشاور رئیس‌جمهور فرانسه، اجرای برنامه کاهش مرحله به مرحله تعهدات هسته‌ای را راهبرد غیر قابل تغییر ایران برشمرد و گفت: این مسیر در چارچوب بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام تا زمان تحقق کامل حقوق ایران ادامه خواهد یافت.
گام سوم ایران شامل تعلیق تعهدات برجامی است
بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم در تاریخ ۱۴ مرداد در حاشیه نشست خبری وزیر امور خارجه در جمع خبرنگاران، درباره جزئیات گام سوم ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای گفت: اگر طرف مقابل در یک ماه باقیمانده همچنان به تعهدات خود عمل نکند، براساس آنچه قبلا رئیس جمهور به عنوان رئیس شورای عالی امنیت ملی اعلام کرده، حدود یک ماه دیگر گام سوم کاهش تعهدات برجامی برداشته خواهد شد.
به گفته کمالوندی، گام سوم ایران شامل تعلیق تعهدات برجامی است؛ بنابراین تعهدات کنار گذاشته نمی‌شود بلکه تعلیق می‌شود و اگر طرف مقابل به تعهدات خود بازگردد، طبیعتا ما نیز باز خواهیم گشت و به آن بخش از تعهدات تعلیق شده خود مجددا عمل می‌کنیم.
در چه صورت ایران گام سوم را برنمی‌دارد؟
سخنگوی سازمان انرژی اتمی در همان روز ۱۴ مرداد، در جمع خبرنگاران این را هم گفت که «اگر اقدام اروپایی‌ها جدی باشد ممکن است نیازی به برداشتن گام سوم از سوی ایران نباشد؛ اما اگر طرف مقابل قدم جدی برندارد حتما گام دیگری در پیش است؛ به این صورت که هرچه جلوتر برویم، تعهدات کمتر شده و در عمل دیگر برجامی باقی نخواهد ماند».
طراحی گام سوم متناسب با اقدامات طرف مقابل
سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در تاریخ ۲۸ مرداد در جریان نشست خبری خود، درباره اجرای گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای، گفت: تا این لحظه رایزنی‌ها درخصوص اجرای تعهدات اروپایی‌ها به نتیجه نرسیده است. البته تلاش‌ها در حال انجام است. ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه در حال تلاش‌هایی است. ما منتظر آن هستیم ببینیم در مدت باقیمانده تلاش‌های دیپلماتیک به چه نتیجه‌ای می‌رسد و پس از آن، شورای عالی نظارت بر برجام تصمیم‌گیری خواهد کرد چه اقدامی انجام دهیم. گام سوم نیز متناسب با اقدامات طرف مقابل در حال طراحی است.
سفر برجامی عراقچی به پاریس
بنا به گفته محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور، روز امروز دوشنبه ۱۱ شهریور، هیئت سياسى - اقتصادى ايران به رياست عباس عراقچى معاون سیاسی وزیر امور خارجه عازم پاريس خواهد شد تا پيشنهاد تازه برجامی مكرون را بررسی کنند.
حجم سفرها و رایزنی‌های دیپلماتیک در آستانه فرا رسیدن موعد برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجامی بیشتر شده است؛ به نظر می‌رسد سفر عراقچی به پاریس آخرین نمونه از این تلاش‌ها باشد و نتایج این سفر در عملیاتی شدن یا نشدن گام سوم از سوی ایران بسیار موثر خواهد بود.
دو سفر ظریف به فرانسه ظرف ۴۸ ساعت
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان پنجشنبه شب (۳۱ مرداد) پس از اتمام سفر و دیدارهایش در سه کشور اسکاندیناوی فنلاند، سوئد و نروژ از اسلو پایتخت نروژ راهی پاریس پایتخت فرانسه شد.
بعد از ظهر روز جمعه اول شهریور، ظریف با حضور در کاخ الیزه با ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه دیدار کرد. تعهدات برجامی اروپا بویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی محور اصلی این دیدار بود. ملاقات با «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه و مصاحبه با سه رسانه یورونیوز، فرانس‌پرس و فرانس۲۴، برنامه‌های بعدی ظریف در پاریس بود.
بیشتر بخوانید:
۱۹۲ساعت با ظریف؛ از اسکاندیناوی تا پکن/ روزهای آینده آبستن اتفاقات جدید است؟
وزیر امور خارجه کشورمان، جمعه شب اول شهریور، پاریس را به مقصد تهران ترک کرد و طی توئیتی اعلام کرد پس از توقفی کوتاه در تهران، عازم پکن پایتخت چین خواهد شد. اما پکن مقصد پنجمین سفر ظریف طی یک هفته اخیر نبود؛ بلکه بعدازظهر روز یکشنبه ۳ شهریور، رسانه‌های جهانی به نقل از مسئولان فرودگاه‌های فرانسه از ورود یک هواپیمای ایرانی به فرودگاه شهر ساحلی بیاریتز واقع در جنوب فرانسه که محل اجلاس سران گروه هفت بود خبر دادند؛ در حالی که گمانه‌زنی‌ها در محافل رسانه‌ای پیرامون مقام ایرانی حاضر در آن هواپیمای ایرانی داغ بود خبر رسید که ظریف به همراه عباس عراقچی معاون سیاسی‌اش و بهرام قاسمی سفیر ایران در پاریس با حضور در شهر بیاریتز، در حاشیه نشست سران گروه هفت، در یک دیدار چهار ساعته با امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه، لودریان وزیر خارجه و وزیر دارایی این کشور دیدار کرده‌اند. پس از این دیدار هیئت ایرانی، دیداری توجیهی با مسئولان انگلیسی و آلمانی حاضر در نشست جی هفت داشتند.
۱۸ اردیبهشت؛ گام اول
جمهوری اسلامی ایران، روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ در اولین سالگرد خروج آمریکا از برجام، سلسله اقداماتی را برای پاسخ به نقض برجام از سوی آمریکا و ناتوانی اروپا در تضمین منافع برجامی ایران انجام داد.
در بیانیه صادره از سوی شورای عالی امنیت ملی کشورمان در تاریخ مزبور، آمده بود: جمهوری اسلامی ایران در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران و در اعمال حقوق خود مندرج در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، از امروز ۱۸ اردیبهشت ۹۸ برخی اقدامات خود در توافق برجام از جمله تعهد به رعایتِ محدویت‌های «نگهداری ذخائر اورانیوم غنی‌شده» و «ذخائر آب سنگین» را متوقف می‌کند.
ایران در همان روز ۱۸ اردیبهشت اعلام کرد به کشور‌های باقیمانده در برجام ۶۰ روز برای اجرای تعهدات خود بویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی فرصت می‌دهد و چنانچه این کشورها در این مدت ۶۰ روزه نتوانستند به تعهدات خود عمل کنند،جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله تعهدات دیگری را متوقف خواهد کرد.
بیشتر بخوایند:
فرصت ۶۰ روزه در سراشیبی/ بی‌عملی اروپا و آمادگی ایران برای گام دوم کاهش تعهدات برجامی
ماجرای ۱۱ تعهد اروپا به ایران
روز چهارشنبه ۱۲ تیر ۹۸، محمد جواد ظریف در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران گفت: بعد از خروج آمریکا از برجام، سه کشور اروپایی آلمان و انگلیس و فرانسه طی جلسه‌ای ۱۱ تعهد به ایران دادند؛ این یازده تعهد شامل فروش نفت ایران، بازگشت پول نفت ایران، سرمایه‌گذاری در ایران، حمل و نقل، هوانوردی و کشتیرانی بود، بنابراین اینستکس اگر عملیاتی شود، تازه مقدمه‌ای بر این ۱۱ تعهد اروپایی‌ها است.
۱۶ تیر؛ گام دوم
به هر ترتیب شصت روز مورد اشاره نیز گذشت و اقدامی از سوی اروپایی‌ها برای اجرای تکالیف برجامی‌شان، تا این لحظه مشاهده نشد؛ قاعدتا اگر همین روند ادامه داشته باشد ایران در روز ۱۶ تیر گام دوم کاهش تعهدات برجامی خود را برخواهد داشت.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ۱۶ تیر طی یک نشست خبری اعلام کرد: امروز روز شصتم است و مهلت طرف مقابل برجام، پایان یافته است؛ بر اساس دستور رئیس شورای عالی امنتیت ملی ما امروز گام دوم کاهش تعهدات برجامی را بر می‌داریم. اگر برداشتن گام اول یعنی افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده به بالای ۳۰۰ کیلوگرم، زمانبر بود، اما در گام دوم دیگر زمان مطرح نیست و اقدام ما دفعتا واحد است؛ از همین رو تا چند ساعت دیگر اقدامات فنی به اتمام می‌رسد و فرآیند غنی‌سازی اورانیوم با غلظت بالای ۳.۶۷ شروع می‌شود.
اما اینکه اقدامات ایران در گام سوم کاهش تعهدات برجامی چه خواهد بود، هنوز مشخص نیست؛ عراقچی در جریان نشست خبری روز ۱۶ تیر خود گفته بود: با همکاری سازمان انرژی اتمی، طرح گام به گام کاهش تعهدات برجامی ایران تدوین شده است و ما می‌دانیم که باید در گام سوم و گام‌های بعدی چه اقداماتی را در راستای کاهش تعهدات هسته‌ای خود انجام دهیم. هنگامی که تصمیم به کاهش تعهدات برجامی گرفتیم، مقرر کردیم که اقدامات گام‌های اول و دوم را یکجا اعلام کنیم، اما اقدامات ما در گام سوم، در وقت مقتضی و احتمالا در پایان ۶۰ روز آینده اعلام می‌شود.
گام سوم ایران، غربی‌ها را پشیمان خواهد کرد
در همین رابطه سیدحسین نقوی حسینی به خبرنگار گروه سیاسی ، گفت: موضع ایران در موضوع برجام کاملا شفاف است و تا زمانی‌که اقدام عملی در انجام تعهدات غربی‌ها به ویژه ۱۱ تعهد اروپایی‌ها که بعد از خروج آمریکا از برجام به ایران دادند عملیاتی نشود قطعا گام‌های بعدی جمهوری اسلامی ایران برداشته خواهد شد.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران تا کنون ۲ گام را در زمینه کاهش تعهدات خود در برجام برداشته اشت و تا امروز برداشتن گام سوم هم قطعی است، تصریح کرد:گام سوم ایران همراه با اقدامات بسیار مهمی خواهد بود که مطمئن هستیم غربی‌ها را پشیمان خواهد کرد.
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در تشریح برخی از اقداماتی که در گام سوم می‌تواند در راستای کاهش تعهدات ایران در برجام صورت گیرد، گفت: ما می‌توانیم چند اقدام جدی را در گام سوم انجام دهیم ؛ یک اینکه سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را که قرار بود از ۳.۶۷ درصد به ۴.۲ درصد برسانیم به ۲۰ درصد ارتقا دهیم تا با این اقدام بازدارندگی لازم شکل بگیرد. همچنین باید افزایش حجم ذخایر اورانیوم غنی شده را در دستور داشته باشیم. علاوه بر آن، باید نسل جدید از سانتریفیوژ‌ها یعنی سانتریفیوژ‌های نسل ۶ و ۸ را نصب کنیم. یکی دیگر از اقدامات ما در گام سوم می‌تواند بازگرداندن راکتور اراک به حالت قبلی خود باشد. همچنین می‌توانیم به فرآیند بازرسی‌های ویژه ماموران آژانس که فراتر از پروتکل الحاقی است خاتمه دهیم و حتی اجرای پروتکل الحاقی را به تعلیق دربیاوریم.
به هر ترتیب باید چند روز دیگر صبر کرد و دید که آیا اروپایی‌ها با سردمداری فرانسه می‌توانند تعهدات برجامی خود را انجام دهند یا اینکه باید منتظر برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران باشیم. ظریف هم تا روز پنجشنبه به اروپا مهلت داده است.