فرصت‌ها و تهدید‌های رمز ارز‌ها
چند سالی است رشد چشمگیر قیمت بیت کوین و سایر رمز ارز‌ها توجه بسیاری از مردم جهان را به خود جلب کرده است. اما این ارز‌های دیحیتالی چه فرصت‌ها و تهدید‌هایی را با خود برای اقتصاد جهانیان به همراه دارد؟
_ روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: با وجود اینکه تا به امروز دولت‌های جهان برخورد قهرآمیزی با این پدیده نداشته‌اند، اما در این میان منتقدان از امکان تسهیل جرائم و اقدامات مجرمانه مانند قاچاق و پولشویی به وسیله رمزارزها هشدار می‌دهند؛ از سوی دیگر طرفداران از کمک بیت‌کوین به بهترشدن اقتصاد جهانی و بهبود وضعیت اقتصادی افراد در کشور‌های درحال توسعه می‌گویند و معتقدند در آینده نزدیک علاوه بر کاربرد رمزارزها در مبادلات، شاهد استفاده گسترده از بلاک‌چین در ابعاد مختلف زندگی انسان خواهیم بود. سوال مهمی که با ظهور رمزارزها و تکنولوژی بلاک‌چین به وجود می‌آید این است که در کشور‌های در حال توسعه و به‌خصوص ایران، چه کمکی از رمزارزها برای بهبود شرایط اقتصادی برمی‌آید و نحوه مواجهه ما با تاثیرات منفی آن چگونه باید اتفاق بیفتد تا از مواهب و فرصت‌های آن بی‌بهره نشویم؟
بیت‌کوین به زبان ساده
تکنولوژی بلاک‌چین و به‌طور خاص رمزارزها به وسیله بیت‌کوین به جهان معرفی شد. خالق بیت‌کوین فرد (یا افراد) ناشناسی به نام ساتوشی ناکاموتو است که آن را در سال ۲۰۰۹ عرضه کرد. بیت‌کوین را با عبارت پول دیجیتال می‌شناسند؛ ابزاری غیرمتمرکز برای مبادله و پرداخت که در دنیای دیجیتال ظهور یافته است. این رمزارز در حقیقت الگوریتمی از جنس رمزنگاری است و آن را باید اصطلاحا استخراج کرد. در فرآیند استخراج، فرد توان پردازشگر خود را برای حل معادلات یادشده در اختیار شبکه قرار می‌دهد و در عوض پاداشی از شبکه دریافت می‌کند که همان بیت‌کوین است. هیچ شخص یا نهادی صاحب این شبکه نیست و کاربران آن را کنترل می‌کنند. بیت‌کوین در حقیقت بزرگ‌ترین بانک جهان است که هیچ دفتری ندارد و به‌طور غیرمتمرکز می‌تواند تراکنش‌های مالی بین دو فرد را بدون واسطه در هر جایی از جهان انجام دهد. این یک انقلاب در تراکنش‌های مالی بود که بدون نیاز به هیچ نهاد ناظر و واسطه‌ای می‌توان با یک فرد در هر کجای جهان مراوده مالی داشت. با گذشت زمان استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین در زمینه رمزارزها به بیت‌کوین محدود نماند و رمزارز‌های بی‌شمار دیگری نیز پا به عرصه وجود نهادند که برای مثال می‌توان به اتریوم، ریپل، تتر و دوج کوین اشاره کرد.
رمزارزها و چالش‌های آن
مانند هر پدیده جدیدی رمزارزها نیز تهدید‌هایی را متوجه جامعه و ساختار‌های آن می‌کنند. صحبت‌های بسیاری در این باره انجام شده که خطرات بیت‌کوین را گوشزد می‌کند. برای مثال بیت‌کوین می‌تواند معاملات مربوط به خرید و فروش مواد مخدر، قاچاق انسان و قاچاق اسلحه را تسهیل کند. به طور کلی بیت‌کوین به کلیت پدیده قاچاق نیز کمک می‌کند و ریسک آن را کاهش می‌دهد. دیگر مشکل رمزارزها عدم بازگشت‌پذیری معاملات و عدم امکان پیگیری آن‌هاست که باعث می‌شود افراد در صورت عدم‌آشنایی کامل با سازوکار معاملات یا اشتباه فردی، همه یا بخشی از دارایی‌های خود را از دست بدهند و متضرر شوند. نگرانی‌ها به این موضوع محدود نماند و جنت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا، علاوه بر ابراز نگرانی از اینکه بیت‌کوین می‌تواند موجب ضرر سهامداران خرد شود، نسبت به مصرف بالای برق این شبکه و تبعات زیست‌محیطی آن هشدار داد.
چالشی برای حاکمیت دولت‌ها
مهم‌ترین چالش بیت‌کوین تهدید ابزار‌های نهاد دولت است؛ به گونه‌ای که می‌تواند میزان تاثیرگذاری تصمیمات دولت‌ها را دستخوش تغییر کند و از آنجا که هیچ مرکزیتی در این شبکه وجود ندارد می‌تواند کنترل دولت‌ها را در سطوح مشخصی از بین ببرد. برای مثال نظام مالیاتی دولت‌ها می‌تواند از سوی رمزارزها با تهدید مواجه شود و آن‌ها را با مشکل تامین مالی روبه‌رو کند، از سوی دیگر ممکن است در آینده رمزارزها جایگزین ارز‌های سنتی شوند و در قیمت‌گذاری کالا و خدمات از آن‌ها استفاده شود که حاکمیت پولی دولت را به خطر خواهد انداخت؛ اتفاقی که به‌دلیل نوسانات بسیار زیاد رمزارزها تا امروز تحقق نیافته است. در ادامه می‌توان به این موضوع اشاره کرد که یکی از چالش‌های کشور‌های در حال توسعه، خروج سرمایه است. بیت‌کوین با تسهیل نقل و انتقالات به‌صورت غیرمتمرکز می‌تواند خروج سرمایه را از کشور‌های در حال توسعه تسریع کند که خود این پدیده موجب می‌شود این کشور‌ها در آینده وضعیت بدتری داشته باشند؛ این اتفاق باعث می‌شود کنترل دولت‌ها در اجرای سیاست‌های پولی و مالی برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده کم شود و در صورت اجرای یک سیاست مغایر با منافع افراد، شاهد تبدیل این سرمایه‌ها به بیت‌کوین و خروج وسیع سرمایه از این کشور‌ها باشیم. البته در کنار تمام نکات منفی خروج سرمایه از کشور‌های درحال توسعه، نکته مثبتی نیز وجود دارد و آن اینکه دولت‌ها مجبور خواهند شد در تصمیمات خود منافع تمام افراد را لحاظ کنند و از استبداد رای بپرهیزند.
خطر استفاده از بیت‌کوین در جرائم چقدر است؟
با وجود تمام چالش‌های مطرح شده، در کشور‌های توسعه‌یافته دولت‌ها اقبال خوبی به رمزارزها نشان داده‌اند و تا امروز برخورد شدیدی با آن نداشته‌اند. هرچند کارشناسان معتقدند رمزارزها می‌توانند به رقیبی برای سیستم‌های مالی این کشور‌ها تبدیل شوند و حاکمیت و کنترل این دولت‌ها را زیر سوال ببرند و درباره امکان استفاده از این رمزارزها در معاملات و اقدامات مجرمانه هشدار می‌دهند با این حال مایکل مورل، رئیس سابق سازمان سیا، طی گزارشی استفاده از رمزارزها در اقدامات مجرمانه را اغراق‌آمیز دانست و برخلاف تصورات اعلام کرد فناوری بلاک‌چین یک ابزار کارآمد و قدرتمند برای جمع‌آوری اطلاعات برای شناسایی فعالیت‌های مجرمانه است. در ادامه نیز افراد سرشناسی مانند ایلان ماسک، بنیان‌گذار اسپیس‌ایکس و تسلا، به عرصه رمزارزها ورود کردند وشرکت تسلا امکان خرید خودرو با بیت‌کوین را در سایت خود فعال کرد. چندی بعد برخی صندوق‌های سرمایه‌گذاری از اختصاص بخشی از سبد دارایی خود به رمزارزها خبر دادند و به‌طور کلی فضا به نفع رمزارزها رقم خورده است. با توجه به این اقدامات به‌نظر نمی‌رسد دولت‌ها در کشور‌های توسعه یافته به مقابله با این پدیده بپردازند. حتی این موضوع قابل یادآوری است که استفاده مجرمانه از رمزارزها برای نقل و انتقالات مجرمانه توسط گروه‌های قانون‌گریز، بدون استفاده از بیت‌کوین و دیگر رمزارزها نیز ادامه خواهد یافت و ممنوعیت رمزارزها نه تنها از این جرائم جلوگیری نمی‌کند بلکه تنها ما را از مواهب آن محروم می‌سازد. با این وجود در کشور‌های در حال توسعه یا توسعه نیافته اتفاق دیگری می‌تواند رقم بخورد؛ در تازه‌ترین این اقدامات بانک مرکزی ترکیه هرگونه پرداخت از طریق ارز‌های دیجیتال و دارایی‌های رمزنگاری شده برای خرید و فروش‌ها را به‌دلیل آنچه خسارت احتمالی جبران‌ناپذیر خوانده، ممنوع کرد و با وضع قوانین جدید اعلام کرد رمزارزها و سایر دارایی‌های دیجیتال نمی‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم برای پرداخت هزینه کالا‌ها و خدمات مورد استفاده قرار گیرند. در ایران نیز خبر‌های ضدو نقیضی از قانونی یا غیرقانونی شدن معاملات بیت‌کوین به گوش می‌رسد که باعث می‌شود ریسک استفاده از این دارایی‌ها در کشور‌های در حال توسعه بالا برود.
فرصتی برای توسعه
موضوعی که کمتر از به آن پرداخته می‌شود پتانسیل رمزارزها در تسریع فرآیند توسعه است. رمزارزها می‌توانند گره‌های مهمی را از توسعه کشور‌های فقیرتر باز کنند و آن‌ها را از دام چرخه‌های عقب‌ماندگی رها کنند. رمزارزها می‌توانند خدمات مالی را با کمترین هزینه، کمترین زیرساخت‌ها و بالا‌ترین ضریب اطمینان در اختیار تمام شهروندان کشور‌های در حال توسعه قرار دهند و آن‌ها را به شبکه خدمات مالی متصل کنند. رمزارزها می‌توانند با ایجاد شفافیت و حذف نهاد واسطه در واگذاری تسهیلات مالی به افراد، شفافیت بسیاری را به ارمغان بیاورند و فساد را تا حد زیادی منتفی کنند. از آنجا که تمام معاملات بلاک‌چین و رمزارزها به‌صورت خودکار و دیجیتالی انجام می‌شوند، همه آن‌ها در یک دفتر توزیع شده ردیابی می‌شوند.
بهترین پیامد این موضوع این است که نمی‌تواند توسط افراد یا شرکت‌ها دستکاری شود که خطر تقلب و فساد را بسیار کاهش می‌دهد و شهروندان قادر خواهند بود تا بودجه‌های دولتی را ردیابی کنند؛ بنابراین در فضای سیاسی ابتکار عمل خواهند داشت. باید توجه داشت فساد دولتی و زد و بند‌های سیاسی یکی از دلایل اصلی توسعه نیافتن کشور‌های فقیر شناخته می‌شود و این ابزار می‌تواند به رفع این مشکل کمک بزرگی کند. علاوه بر شفافیت دولت، این موضوع باعث می‌شود شهروندان در این کشور‌ها بتوانند به استاندارد‌های لازم برای حضور در بازار‌های جهانی برسند؛ حضور در بازار‌های مالی جهانی به آن معناست که کشور‌های توسعه نیافته نیز شانس بیشتری برای ورود به بازی معاملات مالی و تقویت اقتصاد و چشم‌انداز‌های اجتماعی خود دارند.
دسترسی به امکانات مالی
نزدیک به یک سوم از جمعیت جهان از دسترسی به خدمات مالی محروم‌اند و همه این جمعیت در کشور‌های عقب‌مانده یا درحال توسعه زندگی می‌کنند. این افراد به‌دلیل عدم دسترسی به منابع مالی و وام‌های بانکی مطمئن معمولا به روش‌های وام‌دهی مشکوک با بهره‌های بالا متوسل می‌شوند و در دوران بحران‌های مالی نیز به‌دلیل فقدان یک حساب بانکی مطمئن از هرگونه حمایتی محروم می‌شوند و به‌طور کلی در یک تله فقر به دام افتاده‌اند. این افراد از موقعیت‌های شغلی و کمک‌های فرامنطقه‌ای هم محروم می‌شوند. با ورود رمزارزها به عرصه خدمات مالی، با توجه به اینکه تنها دسترسی مورد نیاز برای استفاده از شبکه بلاک‌چین اینترنت است، این اقشار آسیب‌پذیر می‌توانند به این خدمات دسترسی پیدا کنند.
از آنجا که سازوکار رمزارزها غیرمتمرکز و مطمئن است و می‌توان به وسیله آن آزادانه به تجارت پرداخت و از موقعیت‌های شغلی خارج از محل زندگی استفاده کرد، این موضوع برای افراد خویش‌فرمای ساکن کشور‌های جهان سوم که به ارائه خدمات رایانه‌ای می‌پردازند یا کارگرانی که از کشور‌های فقیرتر به کشور‌های دیگر مهاجرت می‌کنند و برای خانواده خود پول می‌فرستند نقش بسیار مهم و کلیدی دارد و آن‌ها را از ریسک‌های مختلفی رها می‌کند و باعث می‌شود با فراغ‌بال بیشتری به موقعیت‌های شغلی مختلف در محلی غیر از محل سکونت‌شان بپردازند؛ این امر باعث می‌شود که اقتصاد جهانی بیش از پیش به هم گره بخورد. باید توجه داشت از آنجا که این سیستم مالی نیازی به شعبه فیزیکی یا کارمند ندارد هزینه خدمات مالی و نقل و انتقالات پول را به شدت کاهش خواهد داد. این امر به نوبه خود افراد بیشتری را تشویق می‌کند تا به این ابزار‌های مالی جدید اعتماد کرده و معاملات خود را آغاز کنند و از این طریق در معرض فرصت‌های اقتصادی بیشتری قرار بگیرند.
فرصت بیشتر برای کارآفرینی
وضعیت هیچ‌گاه به این اندازه به نفع کارآفرینان و استارت‌آپ‌ها نبوده است. یکی از مشکلات اصلی صاحبان ایده و کارآفرینان تامین مالی برای اجرای طرح‌هایشان است. مشخص است بانک‌های امروزی برای سرمایه‌گذاری روی چنین طرح‌های پرریسکی محدودیت‌هایی دارند. با ورود بلاک‌چین و رمزارزها، شرکت‌های نوپا در کشور‌های در حال توسعه می‌توانند کمک‌های مالی خود را مستقیما از صندوق‌های سرمایه‌گذار یا افراد علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر دریافت کنند؛ آن‌ها حتی این قابلیت را دارند با به اشتراک گذاشتن آدرس والت رمز ارز خود در یک وب‌سایت از تمام افراد جهان به‌طور مستقیم کمک دریافت کنند. با توجه به همه موضوعات یاد شده به‌نظر می‌رسد که جهان به سرعت توسط رمزارزها در حال تسخیر شدن است و نهاد‌ها و موسسات سنتی مالی برخی از اصلی‌ترین کارکرد‌های خود را از دست خواهند داد. به‌نظر می‌رسد تاثیرات بلاک‌چین تنها به مسائل مالی محدود نخواهد ماند و تغییرات قابل توجهی را در مناسبات اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی رقم خواهد زد.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *