«امام حسن عسکری (ع)» و مدیریت رغبت‌ها
حلقه اتصال رفتارسازی در انسان گرایشات او هستند یعنی وقتی چیزی در گرایش انسان قرار گرفت و به آن رغبت پیدا کرد حتی اگر در ذهن او استدلال محکمی برای درستی و سلامت آن وجود نداشته باشد، اما بر اساس آن گرایش بی‌منطق و ناسالم آن رفتار از انسان صادر خواهد شد.
- یکی از نگرانی‌هایی که این روز‌ها در اطراف ما در حال گسترش پیدا کردن است، رغبت‌ها و گرایش‌هایی است که انسان خواسته یا ناخواسته در دل‌وجانش قرار می‌گیرد. گاه او به چیزی راغب می‌شود که با معتقدات او همخوانی ندارد، ولی سبک زندگی سال‌های اخیر به‌نوعی آن را به فرد تحمیل نموده است. ممکن است کلمه‌ی تحمیل کلمه دقیقی نباشد چراکه از آن مفهوم جبر و اجبار فهمیده می‌شود و این با ماهیت مختار بودن انسان سازگار نیست بنابراین شاید بهتر باشد این‌گونه گفت که زرق‌وبرق‌های ظاهری دنیا، آداب‌ورسوم و سبک زندگی انسان‌ها که دائم به سمت یکسان‌سازی حرکت می‌کند فرد را تحت‌فشار قرار می‌دهد و توان او را برای مقاومت و حرکت در خلاف آن کاهش می‌دهد.
این روز‌ها غیر از رغبت‌های افسارگسیخته‌ای که به مسائل جنسی و خلاف اخلاق ایجاد شده رغبت به خشونت نیز افزایش پیدا کرده است. خشونت همان غضب و خشم افسارگسیخته است که از کنترل خارج گردیده است. به‌طور طبیعی انسان از خشونت گریزان است، اما در این سال‌های اخیر مشاهده می‌شود که در فضای مجازی کلیپ‌ها، فیلم‌ها و بازی‌های با محتوای خشن به‌راحتی بین افراد دست‌به‌دست می‌شود و صدایی هم از کسی بلند نمی‌شود. این رغبت‌هایی که با فطرت و طبع انسان که الهی است سازگار نیست وقتی در جامعه به شکلی غیرطبیعی گسترش یابد آثار سوئی را به همراه خواهد داشت که در گذر زمان نسل‌ها را آلوده و گرفتار می‌سازد.
حلقه اتصال رفتارسازی در انسان گرایشات او هستند یعنی وقتی چیزی در گرایش انسان قرار گرفت و به آن رغبت پیدا کرد حتی اگر در ذهن او استدلال محکمی برای درستی و سلامت آن وجود نداشته باشد، اما بر اساس آن گرایش بی‌منطق و ناسالم آن رفتار از انسان صادر خواهد شد؛ بنابراین «امام علی (ع)» غضب و شهوت افسارگسیخته‌ای که انسان مالکش نباشد را بدترین دشمن‌ها برمی‌شمارد که تا زمانی که انسان بر آن مسلط نشده باشد در معرض آسیب آن قرار دارد. ایشان می‌فرماید: «أعدى عَدُوٍّ لِلمَرءِ غَضَبُهُ وشَهوَتُهُ، فَمَن مَلَکَهُما عَلَت دَرَجَتُهُ وبَلَغَ غایَتَهُ؛ [۱]دشمن‌ترین دشمن آدمى، خشم و شهوت اوست. هر که بر این دو چیره شود، مقامش بلند گردد و به هدف خود برسد.»
باید برای گرایشات، میل‌ها و رغبت‌ها فکری کرد و برای جهت‌دهی به آن‌ها چاره‌ای اندیشید. در اندیشه «امام حسن عسکری(ع)» رغبت‌ها جایگاه ویژه و تعیین‌کننده‌ای دارند و بر مدیریت آن‌ها تأکید فراوان شده است و ایشان دراین‌باره می‌فرماید: «مَا أَقْبَحَ بِالْمُؤْمِنِ أَنْ تَکُونَ لَهُ رَغْبَةٌ تُذِلُّهُ؛ [۲]چقدر ناشایست است مؤمن به چیزی علاقه داشته باشد که باعث ذلّت اوست.»
«امام حسن عسکری (ع)» در یک فضای اثباتی به دوست‌داشتنی‌ها و رغبت‌های ما جهت می‌دهند و برای آن محور و سنگ محک دقیقی قرار می‌دهند که با بررسی مداوم دوست‌داشتنی‌ها با آن از کجی و انحراف در گرایشات جلوگیری کرد. محور تمام رغبت‌های ما باید خدا باشد یعنی اگر توانستیم رغبتی را برای خدا در دل خود نگاه‌داریم آن را نگاه‌داریم و تقویت کنیم، اما اگر میل و رغبتی در وجود انسان آمد که نتواند آن را برای خدا در نظر بگیرد، سعی در جدا شدن از آن رغبت داشته باشد. ایشان دراین‌باره می‌فرمایند: «قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ ذَاتَ یَوْمٍ یَا عَبْدَ اَللَّهِ أَحْبِبْ فِی اَللَّهِ وَ أَبْغِضْ فِی اَللَّهِ وَ وَالِ فِی اَللَّهِ وَ عَادِ فِی اَللَّهِ فَإِنَّهُ لاَ تَنَالُ وَلاَیَةَ اَللَّهِ إِلاَّ بِذَلِکَ وَ لاَ یَجِدُ رَجُلٌ طَعْمَ اَلْإِیمَانِ وَ إِنْ کَثُرَتْ صَلاَتُهُ وَ صِیَامُهُ حَتَّى یَکُونَ کَذَلِکَ؛ [۳]روزى رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) به یکى از یاران خود فرمود: اى بندۀ خدا، براى خدا دوستی کن و براى رضاى خدا دشمنى کن و براى خدا دوست بدار و در راه خدا ستیز کن، به حقیقت کسى به ولایت خدا نمی‌رسد، جز به آن طریق و هیچ‌کس مزه‌ی ایمان را نخواهد چشید تا چنین نشود، گرچه نماز و روزه‌اش بسیار باشد.»
حب و بغض‌ها که سرآمد همه گرایشات انسان است اگر برای خدا باشد و بتوان آن را در مسیر رضایت او قرار داد به کنترل تمامی گرایشات ختم خواهد شد. بهترین روش برای مدیریت رغبت‌ها این است که بدانیم و توجه داشته باشیم که خدا کجای این گرایشات و کشش‌ها قرار دارد. این تنبه و آگاهی اگر مدتی به‌صورت آگاهانه مورد توجه انسان قرار گیرد به‌مرور در ناخودآگاه او نیز قرار خواهد گرفت و مانند عینکی ریزبین سره از ناسره را جدا خواهد کرد.
کثرت اعمالی که بر میزان این توجهات بیفزاید و در دل خود گرایشات مثبت را نیز ایجاد و تقویت نماید بهترین روشی است که امام حسن عسکری (علیه السلام) ما را به آن رهنمون می‌سازد. ایشان در اهمیت شب‌زنده‌داری و نماز شب خواندن که فضایی است برای تقویت گرایشات مثبت تا انسان به‌دوراز هیاهو و غفلت‌های روزانه با خدا خلوت کند می‌فرمایند: «إِنَ الْوُصُولَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَفَرٌ لَا یُدْرَکُ إِلَّا بِامْتِطَاء اللَّیْلِ؛ وصال به خداوند سفری است که جز با مرکب قرار دادن شب بدست نمی‌آید.» [۴]
نویسنده: مصطفی راهی
پی‌نوشت:
۱. غررالحکم و درر الکلم، عبدالواحد بن محمد آمدی، ج ۱، ص ۲۱۰، انتشارات دارالکتب الاسلامی، قم، ۱۴۱۰ ه ق.
۲. بحار الأنوار، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، ج ۷۵، ص ۳۷۴، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.
۳. وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۶، ص ۱۷۸، انتشارات موسسه آل البیت (علیه السلام) لاحیاء التراث، قم، ۱۴۱۶ ه ق.
۴. بحار الأنوار، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، ج ۷۵، ص ۳۸۰، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *